معرفی و دانلود کتاب مرگ وزیر مختار

معرفی کتاب مرگ وزیر مختار

الماس نادرشاه خدمت تزار روسیه پیشکش می‌شود تا شاید او دست از سر باقی خاک ایران بردارد و به بهانه‌ی خون‌خواهی گریبایدوف، به تهران لشکرکشی نکند. کتاب مرگ وزیر مختار نوشته‌ی یوری نیکلایویچ تینیانوف، تاریخ جنگ‌های روسیه و ایران و قرارداد ترکمانچای را از زاویه‌ای که برایمان عجیب و ناخوشایند است، روایت می‌کند: از زاویه‌ی نگاه روسیه. تمرکز این داستان تاریخی بر روی معرفی شخصیت الکساندر گریبایدوف است و می‌کوشد مخاطبان خود را با این وزیر که شاعر و آهنگساز هم بود، آشنا کند.

درباره‌ی کتاب مرگ وزیر مختار

عهدنامه‌ی ترکمانچای، سند تحقیر یک ملت و چپاول قفقاز جنوبی، سوغاتی است که الکساندر گریبایدوف با خود به روسیه می‌برد. تزار به انتظار این جوان نشسته است. الکساندر گریبایدوف که دیگر از همه‌چیز خسته شده و سپهر سیاست برایش ظلمات است، به‌دنبال معنا و هدف زندگی خود است. جنگی که تزار با ایران به راه انداخت و آن را با معاهده‌ی پیوستن مناطق شمالی ایران به روسیه پایان داده، برای گریبادوف هنوز تمام نشده. مهم نیست دولت‌ها بر سر چه چیز به توافق رسیده‌اند و مسئولیت کنونی او چیست، این واقعه برای او شخصی‌تر از مناسبات سیاسی است. از زمانی که به مسکو بازگشته، حس طردشدگی رهایش نمی‌کند. انگار شهر و مردم او را نمی‌خواهند. با وجود اینکه هر روز نامه‌های عاشقانه و تحسین‌آمیز دریافت می‌کند، حسی ناآشنا بر او چیره شده و به سمت ایران سوقش می‌دهد. موهایش کم‌کم سفید می‌شوند. دیگر برای آزمون و خطا وقتی ندارد. باید به مسیر درستی وارد شود و خود را از ناامیدی و بیهودگی نجات دهد. چه مسیری بهتر از بازگشت به ایران؟

کتاب مرگ وزیر مختار (La Mort du Vazir-Moukhtar) ماجرای دوره‌ی مشغولیت الکساندر گریبایدوف در تهران است. یوری نیکلایویچ تینیانوف (Yury Tynyanov) ما را با این هنرمند - سیاست‌مدار روس که از مهره‌های تعیین‌کننده‌ی عقد قرارداد ترکمانچای و به‌صورت کل در تاریخ ایران چهره‌ای منفور و در تاریخ روسیه محبوب است، آشنا می‌کند.

مرگ بر وزیر مختار روس

بدیهی است که ما از گریبایدوف متنفر باشیم. او از مخرب‌ترین شخصیت‌های تاریخ برای ایران است و در زمان حیات و فعالیت سیاسی خود در تهران به اندازه‌ای مورد خشم و بیزاری اقشار گوناگون بود که مردم تهران به دستور میرزا مسیح، وارد سفارت روسیه شدند و الکساندر گریبایدوف سی و سه ساله را به قتل رساندند؛ اما یوری نیکلایویچ تینیانوف در کتاب مرگ وزیر مختار ما را با چهره‌ی دیگری از او مواجه می‌کند؛ چهره‌ای مهربان، انسان‌دوست و محترم؛ چیزی که در تاریخ‌نگاری ایرانی کاملاً برخلاف آن را خوانده‌ایم. داستان مرگ وزیر مختار تاریخ جنگ‌های ایران و روسیه و نقش الکساندر گریبایدوف را از زاویه نگاه روسیه شرح می‌دهد. خصوصیات اخلاقی و رفتاری الکساندر گریبایدوف، رابطه‌ی او با مارشال‌ها و نظامیان، ازدواجش با نینا چاوچاوادزه و... از موضوعات بخش‌های نخست این کتاب تاریخی هستند.

یوری نیکلایویچ تینیانوف وقایع زندگی الکساندر گریبایدوف را به صورت غیرخطی و همراه با عقب‌گرد عنوان کرده است. ذکر پیروزی‌های پی‌درپی پاسکویچ در میدان‌های نبرد که همه‌ی آن جنگ‌ها نیز به نفع روسیه‌ی تزاری به پایان می‌رسند، بخش‌های میانی کتاب تاریخی مرگ وزیر مختار را تشکیل می‌دهند. یکی از شخصیت‌هایی که ما ایرانیان و یوری نیکلایویچ تینیانوف درباره‌ی او نظر مشترکی داریم و در رمان تاریخی مرگ وزیر مختار نیز نقش پررنگی را ایفا می‌کند، عباس‌میرزاست. او کسی است که همه‌ی توان خود را برای نجات ایران و از دست نرفتن خاک میهن صرف کرد، اما عواملی که در این کتاب تا حدی با آن‌ها روبه‌رو می‌شویم، مانع از این شد که عباس‌میرزا به خواست و هدف خود برسد. شخصیت عباس‌میرزا به‌حدی مثبت و غیر قابل نقد است که حتی یوری نیکلایویچ تینیانوف نیز نتوانسته از تحسین او دریغ کند و بر وطن‌دوستی‌اش صحه نگذارد.

کار، کار انگلیسی‌هاست!

داستان تاریخی مرگ وزیر مختار، دربار فتحعلی‌شاه قاجار و شخصیت این پادشاه را - که البته از دیدگاه ایرانیان هم چندان خوشنام نیست - توصیف و حتی درباره‌ی آن قضاوت می‌کند! یکی از نکات جالبی که در این داستان تاریخی مطرح می‌شود، نقطه‌نظر تزار روسیه درباره‌ی قاتلان حقیقی گریبایدوف است که به‌تازگی (سال 2016) نیز اسنادی از سوی انگلیس در تأیید این نظر، منتشر شد. تزار اعتقاد داشت گریبایدوف با توطئه و نقشه‌ی انگلیسی‌ها به قتل رسیده و همین تصور موجب شد تا او بعد از شنیدن خبر کشته شدن گریبایدوف مستقیم به تهران لشکر نکشد و با دریافت غرامت و نامه‌ی عذرخواهی، از خون‌خواهی وزیر مختار خود بگذرد. داستان تاریخی مرگ بر وزیر مختار، تنشی را که پس از کشته شدن گریبایدوف در فضای تهران، مسکو و البته دربار قاجار به‌وجود می‌آید شرح می‌دهد و در این میان، می‌کوشد تا جانب انصاف و بی‌طرفی را نیز رعایت کند.

رمان مرگ وزیر مختار با ترجمه‌ی مهدی سحابی در انتشارات ماهی چاپ شده است.

کتاب مرگ وزیر مختار برای شما مناسب است اگر

• به داستان‌های تاریخی که روایتگر روابط ایران و روسیه‌ی تزاری در دوره‌ی قاجار هستند، علاقه‌مندید.
• از خواندن آثاری که می‌توانند تاریخ را فراتر از اخبار و مستندات، با حالتی صمیمی و انسانی روایت کنند، لذت می‌برید.
• به‌دنبال منبعی معتبر برای پژوهشی تاریخی درباره‌ی شخصیت وزیر مختار روسیه، الکساندر گریبایدوف، هستید و می‌خواهید با این شخصیت، از زاویه‌ای متفاوت و کمتر خوانده شده، آشنا شوید.

در بخشی از کتاب مرگ وزیر مختار می‌خوانیم

وزیرمختار هنوز زنده بود.

یک کبابى شمیرانى دندان‌هاى جلویى‌اش را خُرد کرده بود. یکى دیگر با چکش به عینکش زد و یکى از شیشه‌هاى عینک به چشمش فرو رفت. کبابى سر او را بر سر چوبى کرد و بیرق تازه‌ى خود را به اهتزاز درآورد. سر وزیرمختار سبک‌تر از سبد گوشتى بود که او معمولاً به دوش مى‌کشید.

وزیرمختار کافر مسئول جنگ‌ها، قحطى، ظلم حکام و محصول بد آن سال بود. اکنون، بر سر چوبدست، بر فراز کوچه‌ها مى‌گذشت و از آن بالا با دندان‌هاى شکسته مى‌خندید. کودکان با سنگ او را نشانه مى‌گرفتند و به هدف مى‌زدند.

وزیرمختار زنده بود.

دزدى دست راست او را، که حلقه‌اى بر آن مى‌درخشید، با خود مى‌برد. آن را محکم و دوستانه در تنها دست خود، که دست چپ بود، مى‌فشرد. گاهى به آن مى‌نگریست و تأسف مى‌خورد که چرا برهنه است و تکه‌اى پارچه‌ى زردوزى‌شده همراهش نیست. شاگرد چلنگرى کلاه سه‌گوش او را بر سر گذاشته بود و کلاه گشاد تا روى گوش‌هایش پایین مى‌آمد.

اما خود وزیرمختار، همراه با نوکر موبورش و یک کافر دیگر و در کنار سگ‌ها و گربه‌هاى مرده، خیابان‌هاى تهران را جارو مى‌کرد. چهار ایرانى لاغر، هر یک به‌نوبت، با یک چوبدستى آنان را به دنبال خود مى‌کشیدند و هر از گاه نوبت عوض مى‌کردند. یک پاى نوکر را بریده بودند، اما سرش هنوز سالم و دست‌نخورده بود.

وزیرمختار زنده بود.