معرفی و دانلود کتاب معنا در تئاتر: رویکردی نشانه شناختی به نمایش

معرفی کتاب معنا در تئاتر: رویکردی نشانه شناختی به نمایش

در کتاب معنا در تئاتر نوشته‌ی دکتر ریک ناولز، با متنی جذاب و غنی روبه‌رو می‌شویم که می‌کوشد ما را به ورای مشاهده‌ی سطحی تئاتر ببرد و نشان دهد چگونه یک اجرا معنا می‌آفریند و چگونه می‌توان آن را با روشی نشانه‌شناختی تحلیل کرد. این پژوهش جامع، بر دو پرسش تمرکز کرده است: «نمایش چه معنایی دارد؟ و چگونه معناها در قالب شخصیت‌ها، نشانه‌ها یا دیگر عناصر نمایش خلق می‌شوند؟»

درباره‌ی کتاب معنا در تئاتر

رویکرد نشانه‌شناختی به نمایش یکی از رویکردهایی است که امکانات وسیعی برای تحلیل متن فراهم می‌کند. این رویکرد ما را از سطح «چیستیِ» یک اجرا فراتر می‌برد و وادارمان می‌کند به «چگونگیِ» تولید معنا، بهره‌گیری از عناصر نمایشی، رابطه میان اجرا و مخاطب و زمینه‌های فرهنگی و نشانه‌ای آن توجه کنیم. این نگاه باعث می‌شود تئاتر نه صرفاً یک اثر دیدنی، بلکه یک پدیده‌ی نشانه‌ای و چندوجهی تعریف شود. کتاب معنا در تئاتر (How Theatre Means) همین رویکرد را به کار می‌گیرد. ریک ناولز (Ric Knowles) در این کتاب با تکیه بر رویکرد نشانه‌شناختی به نمایش، تحلیل خود را پیش می‌برد و از تاریخ و نظریه گرفته تا کاربردهای عملی را پوشش می‌دهد.

از نظریه تا اجرا؛ تحلیل نشانه‌شناختی تئاتر در دو گام

کتاب معنا در تئاتر به دو بخش عمده تفکیک شده است. ریک ناولز در بخش نخست به نظریه می‌پردازد. او ابتدا به مفهوم «معنا» در تئاتر می‌پردازد، سپس تعریف و شرایط «تئاتر» را بررسی می‌کند و در نهایت در فصل «بسط رویکردهای نشانه‌شناختی» فرایندهای انتشار، گسترش و اشتراک معنا را در بسترهای نمایشی واکاوی می‌کند. ریک ناولز در بخش دوم از کتاب معنا در تئاتر به عرصه عمل وارد می‌شود و در فصل‌های «تحلیل نمایشنامه» و «تحلیل اجرا» به صورت مشخص بررسی می‌کند که چگونه ایده‌های نظری نشانه‌شناختی را می‌توان در فرایند خلق، تمرین و دیدن اجراهای تئاتری به‌کار برد. در این فصل‌ها، نویسنده با استفاده از مطالعات موردی معاصر، نشان می‌دهد که تحلیل متن نمایشنامه چگونه می‌تواند به کشف لایه‌های نشانه‌ای و ساختارهای تولید معنا بینجامد و چگونه تحلیل اجرا شامل ارتباط اجراکننده با مخاطب، عناصر صحنه‌ای، طراحی، فضا، زمان و حرکت، در فهم بهتر فرایند تولید معنا مؤثر هستند. نویسنده در این بخش، تئوری و عمل را به هم پیوند می‌زند و با نظریه‌ها و مفاهیم، ابزارها و تکنیک‌هایی را معرفی می‌کند که برای پژوهشگران، طراحان، کارگردانان، بازیگران و تحلیلگران تئاتر قابل استفاده است.

به طور خلاصه می‌توان گفت، در کتاب معنا در تئاتر سؤال اصلی این نیست که یک اجرا چه معنی‌ای دارد، بلکه آن است که چگونه معنا تولید می‌شود؟ چگونه متن و مخاطب و اجرا در تعاملند؟ و چگونه زمینه‌های فرهنگی و میان‌فرهنگی می‌توانند در این فرایند مؤثر باشند؟ این تمرکز بر تولید معنا، تئاتر را از حوزه نمایش صرف به حوزه تجزیه و تحلیل نشانه‌ای می‌برد. انتشارات مروارید این کتاب را با ترجمه‌ی محسن نوبخت منتشر کرده تا ما را از نگاه ساده‌ی «تفسیر یک اثر تئاتری» به نگاه پیچیده‌تر «تحلیل فرایند تولید معنا در تئاتر» هدایت کند.

در نکوداشت کتاب معنا در تئاتر

• کتابی عالی، شفاف، روشن و قابل فهم که نظریه‌ی نشانه‌شناسی را برای مخاطبان جدید کاربردی می‌سازد. (پاتریشیا ایبارا، دانشیار هنرهای نمایشی و مطالعات اجرا، دانشگاه براون، ایالات متحده‌ی آمریکا)

کتاب معنا در تئاتر برای شما مناسب است اگر

• دانشجوی رشته‌ی تئاتر یا پژوهشگر این حوزه هستید.
• به فهم عمیق‌تر تئاتر و مطالعات نشانه‌شناختی در این زمینه علاقه‌مندید.
• در زمینه‌ی تولید یا اجرای تئاتر فعال هستید و دوست دارید با تحلیل فرهنگی نمایش آشنا شوید.

در بخشی از کتاب معنا در تئاتر: رویکردی نشانه شناختی به نمایش می‌خوانیم

در تئاتر، یک بازیگر اکثراً با شخصیتی در داستان دراماتیک «جایگزین می‌شود» و با بازیگر دیگری که شخصیت متفاوتی را ایفا می‌کند «مقایسه می‌شود». فهم این رابطۀ دلالی‌ که بازیگران نقش‌هایی ایفا می‌کنند معمولاً بدیهی پنداشته می‌شود اما این نکته خاصّه در برخی اجراها (مانند مناچمی اثر پلوتس یا کمدی اشتباهات یا شب دوازدم از شکسپیر)، که به دوقولوها یا هویت‌های اشتباه می‌پردازد، می‌تواند به امر مهمی تبدیل شود، یا حتی در اجراهایی با شخصیت‌های چندنقشی (که یک بازیگر چند نقش را بازی می‌کند)، که در تئاتر امروزی هم متداول است، مهم به حساب می‌آید. هر یک از بازیگران زنان شکلاتی و رؤیای راه شیری چهار نقش بازی می‌کنند، اما برخلاف شخصیت‌های چندنقشی در تئاتر ناتورالیستی، مقایسه بین این نقش‌ها مبتنی بر شباهت است تا تفاوت: مخاطب نقش‌های متفاوت را به‌مثابه جنبه‌هایی از داستان‌های موازی و متقابلاً آگاه‌کننده به حساب می‌آورد.

اما یک نظام نشانه‌ای تنها می‌تواند به صورت همزمان عمل کند؛ یعنی تنها در لحظۀ مشخصی از زمان کامل و ثابت است. درست همان‌طور که ارزش دادوستدی دلار در طی زمان (به‌لحاظ درزمانی) تغییر می‌کند، ارزش یک نشانه هم تغییر می‌کند، هرچند در هیچ یک از این دو مورد هیچ کدام از کاربران این نظام توانایی انجام چنین تغییراتی را ندارند. ارزش یک نشانه نه‌تنها در زمان حال همزمان ثابت است، بلکه تا آن‌جا ثابت است که جامعه از طریق هر پاره‌گفتاری که در برساخت آن نظام مشارکت دارد بتواند ارزش آن نشانه را بپذیرد، آن را وضع کند، و آن را برانگیزد. به باور سوسور «زبان در هیچ فردی هرگز کامل و تمام نیست، بلکه تنها در یک جمع می‌تواند به طور کامل و تمام‌عیار وجود داشته باشد»؛ درواقع، به باور سوسور زبان به‌واسطۀ «پیوند اجتماعی» در میان زبان‌ورانش تشکیل می‌شود (13) و این موضوع برای فرهنگ‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده یا در معرض تهدید اهمیتی حیاتی دارد.

فهرست مطالب کتاب

قدردانی
پیش‌گفتار
مقدمه
بخش اول: نظریه
فصل 1: معنا
فصل 2: تئاتر
فصل 3: بسط رویکردهای نشانه‌شناختی
بخش دوم: کاربست عملی
فصل 4: تحلیل نمایشنامه و ابداع
فصل 5: تحلیل اجرا
منابع
واژه‌نامه