معرفی و دانلود کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی: تحلیل جامعه شناختی مسائل اجتماعی در آثار بهرام بیضایی

معرفی کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی: تحلیل جامعه شناختی مسائل اجتماعی در آثار بهرام بیضایی

زن قهرمان بی‌گرز و شمشیر است. اوست که در برابر بایدها و اجبارها می‌ایستد و با سنت‌های محدودکننده مبارزه می‌کند. سینمای بهرام بیضایی نیز نمایان‌گر این حقیقت است. کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی نوشته‌ی فاطمه شفیع خانی و سارا شهبازی به مخاطبان خود نشان می‌دهد که زن در فیلم‌های بهرام بیضایی چه جایگاه و مقامی دارد و با مردان در عمل‌گرایی برابری می‌کند. این کتاب ما را با سایر ابعاد فیلم‌های بیضایی از جمله تاکید او بر هویت ملی و فردی و روابط اجتماعی میان آحاد جامعه نیز آشنا می‌کند.

درباره‌ی کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی

فیلم سرگرمی نیست؛ یا به‌عبارتی نباید سرگرمی باشد. یک اثر هنری و به‌ویژه فیلم، منعکس‌کننده‌ی جامعه‌ی خود است. لایه‌های پنهان یک جامعه نه درون اخبار و روزنامه‌ها نمایان می‌شود و نه با تحلیل‌های جامعه‌شناسان؛ تنها جام جهان‌نمای هنر است که می‌تواند ندیدنی‌ها را برای ما آشکار کند. یکی از افرادی که توانست ابعاد کمتر شناخته‌شده‌ی اجتماع ایران را آشکار کند، بهرام بیضایی است؛ کسی که در سال‌های جنگ «باشو، غریبه‌ی کوچک» را ساخت و به غربت یک کودک جنوبی در شمال کشور و ارجح قرار دادن همدلی بر هم‌زبانی تأکید کرد.

در دورانی که سینما به‌سمت قهقرا در حال سقوط آزاد بود، «وقتی همه خوابیم» را کارگردانی کرد و چون نمی‌توانست سینما و هنر در حال ویرانی را نجات دهد، از فیلم‌سازی دست شست و از ایران رفت. کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی به ما نشان می‌دهد که بیضایی کارگردانی است که می‌جوید تا گمشده‌ها را بیابد، همچون «مرد تاریخی» در چریکه‌ی تارا که در جست‌وجوی شمشیر است و آن شمشیر هویتی در حال گریز و گمگشتگی است.

کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی نوشته‌ی فاطمه شفیع‌خانی و سارا شهبازی، ما را با سه عنصر مهم در سه فیلم «چریکه‌ی تارا»، «غریبه و مه» و «مسافران» آشنا می‌کند: موقعیت اجتماعی زن، قدرت و شیوه‌ی عمل او در روابط اجتماعی، و هویت فردی و ملی.

«نه مقدس» زن در سینمای بهرام بیضایی

زنان در آثار بیضایی عصیان‌گرند. آن‌ها ساختارها را برهم می‌زنند و در برابر ظلم و زور سر خم نمی‌کنند. زن در فیلم چریکه‌ی تارا جنگاوری است که می‌کوشد هویت مستقل خود را از بند پدرسالاری نجات دهد. او شمشیر پدربزرگش را به ارث برده، اما برای زنی کارگر که بر روی زمین کشاورزی کار می‌کند، به جز داس، چه چیزی به کار می‌آید؟ تارا نمی‌خواهد او را به عنوان یک وسیله ببینند که باید پس از شوهرش، به وصلت با برادر شوهرش رضایت دهد. او می‌خواهد مستقل باشد و خود برای زندگی‌اش تصمیم بگیرد. او مبارز است و برای بازپس‌گیری هویت مستقلش در برابر مردان اقتدارگرا می‌ایستد؛ تفاوتی ندارد آن مرد پیرمرد روستا باشد، یا برادرشوهر، و یا حتی مرد تاریخی.

در فیلم غریبه و مه نیز رعنا که همسر خود را از دست داده، زندگی خود را اداره می‌کند. او تصمیم می‌گیرد به عشق آیت که مردی بیگانه است پاسخ مثبت دهد. او تسلیم تقدیری که بر سر راهش قرار گرفته نمی‌شود و با اقتدار فرهمندانه‌ای که ناشی از شخصیت قوی و توانایی فردی است، همه را مجاب می‌کند که به تصمیمات او احترام بگذارند. سارا شهبازی و فاطمه شفیع‌خانی در کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی، فیلم مسافران را نیز مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند. «زن» در این فیلم به‌تنهایی به پا می‌خیزد. او برای اجرای کاری که هیچ‌کس یارای انجامش را ندارد، قیام می‌کند. در آثار سینمایی بهرام بیضایی، زن هم‌سنگ مرد است و در عمل‌گرایی و شجاعت از مردان فراتر می‌رود.

کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی در انتشارات شمع آوید چاپ شده است.

کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی برای شما مناسب است اگر

• به فیلم‌های غریبه و مه، چریکه تارا و مسافران اثر بهرام بیضایی علاقه‌مندید و می‌خواهید خود راجع‌به سینمای ایشان را بالا ببرید.
• می‌خواهید فیلم‌هایی با پس‌زمینه‌ی تاریخی، اجتماعی و حماسی را با رویکرد فمینیستی نقد و تفسیر کنید.
• به شناخت سبک‌های گوناگون فیلم‌سازی همچون «اکسپرسیونیسم آلمانی» و «فرمالیسم اتحاد جماهیر شوروی» علاقه دارید و می‌خواهید تفاوت این سبک‌ها با یکدیگر و شباهتشان با آثار بهرام بیضایی را دریابید.

در بخشی از کتاب قهرمان زن در سینمای بهرام بیضایی: تحلیل جامعه شناختی مسائل اجتماعی در آثار بهرام بیضایی می‌خوانیم

«زن» در آثار بیضایی حضور چشمگیری دارد، به‌گونه‌ای که گاه در فیلم‌هایش دوربین بر شخصیت اصلی «زن» متمرکز می‌شود و این امر، بسیاری از منتقدان را برانگیخته تا بر او خرده بگیرند و فیلم‌های او را در زمرۀ آثار فمینیستی قرار دهند. بااین‌حال، امیری (1383) دربارۀ آثار بیضایی می‌گوید: «به نظر من آثار بیضایی فمینیستی نیست؛ چون زن در آن‌ها کارکرد زنانه ندارد. زنان در فیلم بیضایی به‌عنوان ابزار استفاده نمی‌شوند، بلکه حضور زن معنایی بوده است، نه اینکه در خدمت ارائۀ جنس زن باشد و نه در خدمت ارائۀ اندیشه‌ای که زن را از مرد برتر می‌داند.» زن در فیلم‌های وی، از زن بودنش شرمنده نمی‌شود، بلکه توانایی‌هایش را آشکار می‌سازد و حتی گاه اعمال و رفتارش، او را اسطوره‌ای می‌کنند. او از روزگارش شاکی نیست، در جامعه‌اش زندگی می‌کند، کارهای سخت و مردانه انجام می‌دهد، ناامید نمی‌شود و خود را محدود نمی‌داند؛ به عبارتی «زن» در آثار بیضایی، بارور و بزرگ است و با آگاهی و توانایی‌هایش در پی نجات خانواده و جامعه‌اش به پا می‌خیزد و هنجار حاکمیت مردسالار را درهم می‌شکند. زن در بیشتر آثار مدرن بیضایی پرشکوه به نمایش درمی‌آید.

بارزترین ویژگی زن در آثار بیضایی، جنبه‌های نمادین و اساطیری است. جنبه‌هایی که زن را در جایگاهی متفاوت نسبت به مرد و حتی نسبت به کل عالم خلقت قرار می‌دهد. جایگاهی که با عناصر زایندگی، مهر و عاطفه، بخشندگی و کمک در ارتباط مستقیم است. بیضایی، دیدگاه اسطوره‌ای زن و محوریت او را در زندگی امروز همچون زندگی باستانی و تاریخی‌اش باور دارد. همچنان که شهلا لاهیجی در کتاب «سیمای زن در سینمای بیضایی» چنین می‌نویسد: «بیضایی این مادربزرگ ازلی را از میان اسطوره‌های گم‌شده بازیافته، غبار زمانه را از چهره‌اش برگرفته و با رنگ و حال امروز درخشش و جلایش داده و همساز با زمانۀ ما به نمایش درآورده است. بیضایی از میان اساطیر کهن باستان، به اسطورۀ قهرمان توجه ویژه داشته است، قهرمانان او ممکن است مرد یا زن باشند، اما در آثارش بیشتر به اسطورۀ قهرمان زن توجه شده است. غالباً یک زن می‌تواند قهرمان باشد و به‌ندرت زن در کنار قهرمان مرد حضور می‌یابد و او را در رسیدن به هدفش یاری می‌رساند.» می‌توان گفت که سیمای اسطوره‌ای زن در سینمای بیضایی شاید به این رویداد اشاره دارد که ما اسطوره‌ها را جذب می‌کنیم و جزئی از اسطورۀ جدید می‌شویم. ما اسطوره‌های قدیم را تغییر داده و اسطورۀ نوین می‌آفرینیم. چنانچه در «چریکۀ تارا»، در واقع «تارا» به‌عنوان «قهرمان زن» اسطوره را تغییر می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار مؤلفین
فصل اول: مفاهیم
1‌-‌1‌- مقدمه
1‌-‌2‌- مسائل اجتماعی در آثار هنری
1‌-‌3‌- مسائل اجتماعی در آثار بهرام بیضایی
1‌-‌3‌-‌1‌- موقعیت اجتماعی زنان
1‌-‌3‌-‌2‌- مبحث قدرت
1‌-‌3‌-‌3‌- مبحث هویت
فصل دوم: رویکردهای نظری به جامعه‌شناسی سینما
1‌-‌4‌- مقدمه
1‌-‌5‌- رویکردهای نظری
1‌-‌5‌-‌1‌- سینما به‌مثابه هنر
1‌-‌5‌-‌2‌- آرای ماکس وبر درباره هنر
1‌-‌5‌-‌3‌- دیدگاه کارل گئورگ زیمل دربارۀ هنر
1‌-‌5‌-‌4‌- دیدگاه پیر سورلن: سینما به‌مثابه آینه جامعه
1‌-‌5‌-‌5‌- دیدگاه لیوتار
1‌-‌5‌-‌6‌- نظریه بازنمایی
1‌-‌5‌-‌7‌- صنعت فرهنگ‌سازی آدورنو
1‌-‌5‌-‌8‌- نظریه فمینیسم اگزیستانسیالیست دوبووار
1‌-‌5‌-‌9‌- نظریه هویت مانوئل کاستلز
1‌-‌5‌-‌10‌- نظریه جنکینز
1‌-‌5‌-‌11‌- نظریه مؤلف
1‌-‌5‌-‌12‌- نظریه قدرت فوکو
1‌-‌5‌-‌13‌- نظریه تصویر جهان هایدگر
1‌-‌5‌-‌14‌- نظریه روشنفکران گرامشی
فصل سوم: تحلیل آثار سینمایی بیضایی
1‌-‌6‌- مقدمه
1‌-‌7‌- نگاهی کوتاه به داستان سه فیلم موردمطالعه از آثار سینمایی بیضایی
1‌-‌7‌-‌1‌- خلاصه داستان فیلم غریبه و مه
1‌-‌7‌-‌2‌- خلاصه داستان فیلم چریکۀ تارا
1‌-‌7‌-‌3‌- خلاصه داستان فیلم مسافران
1‌-‌7‌-‌4‌- تحلیل ساختاری از نگاه لوی استروس
1‌-‌7‌-‌5‌- تحلیل ساختاری از نگاه رولان بارت
1‌-‌7‌-‌6‌- تحلیل ساختاری از نگاه کلود برمون
1‌-‌8‌- نگاهی ساختاری به فیلم‌های "غریبه و مه"، "چریکۀ تارا" و "مسافران"
1‌-‌8‌-‌1‌- تحلیل ساختاری فیلم "غریبه و مه"
1‌-‌8‌-‌2‌- تحلیل ساختاری و تبیین پی‌رفت‌های فیلم "چریکۀ تارا"
1‌-‌8‌-‌3‌- تحلیل ساختاری فیلم "مسافران"
1‌-‌9‌- تحلیل جامعه‌شناختیِ مسائل ‌اجتماعی‌ انعکاس‌ یافته در ساختار محتوای فیلم‌ها‌
1‌-‌9‌-‌1‌- رهیافت عینی‌گرایی
1‌-‌9‌-‌2‌- رهیافت ذهنی‌گرا یا برساخت‌گرایی
1‌-‌9‌-‌3‌- مسائل جامعه‌شناختی در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌9‌-‌4‌- موقعیت اجتماعی زنان در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌9‌-‌5‌- مفهوم «هویت» در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌9‌-‌6‌- مفهوم «قدرت» در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌10‌- جمع‌بندی
فصل چهارم: نتیجه‌گیری
1‌-‌11‌- مقدمه
1‌-‌12‌- نگاهی بر رویکرد بهرام بیضایی در ساخت فیلم‌های مورد مطالعه
1‌-‌13‌- خلاصه‌ی یافته‌های پژوهش
1‌-‌13‌-‌1‌- مسائل جامعه‌شناختی در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌13‌-‌2‌- انعکاس موقعیت اجتماعی زنان در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌13‌-‌3‌- انعکاس مفهوم «هویت» در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌13‌-‌4‌- انعکاس مفهوم «قدرت» در آثار سینمایی بهرام بیضایی
1‌-‌14‌- نتیجه‌گیری
منابع
فهرست نمایه