معرفی و دانلود کتاب بلا تار، زمان بعد: به همراه مسیرهای بارانی (گزیده‌ای از کتاب جذابیت باران / کورین موری)

معرفی کتاب بلا تار، زمان بعد: به همراه مسیرهای بارانی (گزیده‌ای از کتاب جذابیت باران / کورین موری)

بازیگران در فیلم‌های بلا تار زندانی‌اند. دوربین آن‌ها را در قابی تنگ محصور کرده و نگاه خود را از ایشان برنمی‌دارد. پلان‌ها به‌سرعت یکی از پس دیگری می‌گذرند و ما را با جهانی تازه مواجه می‌کند. کتاب بلا تار، زمان بعد نوشته‌ی ژاک رانسیر فیلم‌های این کارگردان مجارستانی را از نخستین اثر تا آخرین کار تحلیل و بررسی و دو دوره‌ی کارگردانی بلا تار و تحولات هنری و مفهومی این فیلمساز را بر ما نمایان می‌کند.

درباره‌ی کتاب بلا تار، زمان بعد

فیلم دیدن تجربه‌ی زندگیِ نزیسته است. پرده‌ی سینما به ما نشان می‌دهد که اگر خودمان نبودیم و آن زن یا مردِ سرگردانِ درون قاب بودیم، چه می‌کردیم و چگونه تصمیم می‌گرفتیم. جهان سینما به ما فرصت می‌دهد تا نگاه خود را وسعت دهیم و اندیشه‌ی خود را تعمیق بخشیم، اما بسیار مهم است که برای رشد افکار و شخصیت خود به سراغ چه فیلم و فیلم‌سازی می‌رویم. برخی از فیلم‌ها به قصد فروش در گیشه ساخته و اکران می‌شوند. برخی از آن‌ها پیامی دارند و می‌خواهند به مخاطب خود درس زندگی دهند؛ اما فیلم‌هایی هم وجود دارند که شاید دیدن آن‌ها برای یک بار نتواند تمام مضمون و هدف فیلم‌ساز از ساخت اثر را برای ما نمایان کند. یکی از این فیلم‌سازان بلا تار است که کتاب بلا تار، زمان بعد (Béla Tarr, le temps d’après) نیز به نام او نام‌گذاری شده است.

او اهل مجارستان و متولد سال 1955 است. سی و چند سال از عمر خود را در حکومت سوسیالیستی سپری کرده و باقی زندگی‌اش را در دولت سرمایه‌داری و کاپیتالیسم گذرانده است؛ به همین دلیل تماشای فیلم‌های او که نمایانگر مختصات و مقتضیات اجتماع خود نیز هستند، به‌گونه‌ای می‌تواند سیر تحولات سیاسی و تأثیر سیاست بر اجتماع و انسان‌ها را آشکار کند. ژاک رانسیر (Jacques Rancière) فیلم‌های بلا تار را از ابعاد گوناگونی مورد نقد و تحلیل قرار داده و می‌کوشد تا به خوانندگان درک تازه و نگاه هنری تازه‌ای ببخشد.

بلا تار و جهانی که فرو می‌پاشد

کمونیسم رفت، ما ماندیم، اما نخندیدیم. اوضاع در هر دو دوره‌ی تاریخی نامطلوب بود و هست. برای افرادی همچون بلا تار که در زندگی خود تا دوران جوانی‌شان در حکومت سوسیالیستی، با مختصات و امکانات و محدودیت‌هایش زندگی کرده‌اند، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی چیزی بسیار عظیم‌تر از یک خبر بود. بلا تار کمونیست نبود. او حتی چندان به سوسیالیسم نیز گرایشی نداشت، اما به پایان رسیدن شیوه‌ی حکومت سوسیالیستی در اروپا، برای بلا تار و هنرمندانی چون او، نتیجه‌ای جز سرخوردگی و سردرگمی نداشت. عظیم‌ترین ایدئولوژی‌ای که او سال‌های سال با آن زندگی کرده بود و جهان را از آن دریچه دیده بود، حالا به پایان رسیده و کاپیتالیسم، با تمام قوا، جای خود را به پرچم سرخ کمونیسم داده است. بلا تار که تاکنون با «سانسور دولتی» مواجه بود، حالا باید با «سانسور بازار» دست‌وپنجه نرم کند.

فیلم‌های بلا تار که تا زمان حیات حکومت سوسیالیستی، نسبت به محقق نشدن شعارهای عدالت‌خواهانه‌ی سوسیالیسم معترض بودند، حالا به خشم و بدبینیِ مضاعف آمیخته شده‌اند. حرکات دوربین نسبت به قبل بسیار سریع‌تر است. کلوزآپِ چهره‌ها در زوم‌ترین حالتِ ممکن است و کارگردان می‌کوشد تا تمام اجزای چهره و کوچک‌ترین کنش‌ها و واکنش‌ها را نشان دهد. ژاک رانسیر در کتاب «بلا تار، زمان بعد» فیلم‌های این کارگردان مجارستانی را از نخستین اثرش با نام «داستان‌های خانوادگی» تا «اسب تورین» از زوایای گوناگون تحلیل و مقایسه می‌کند. در انتهای کتاب بلا تار، زمان بعد مصاحبه‌هایی با هنرمندانی چون میهالی ویگ، که موسیقیدانی مجارستانی است، ترتیب داده شده و این افراد از تجربه‌ی خود از همکاری با بلا تار می‌گویند و ابعاد تازه‌ای از هنر فیلم‌سازی را برای ما نمایان می‌کنند.

کتاب بلا تار، زمان بعد با ترجمه‌ی رضا خلیلی در انتشارات نقد فرهنگ به چاپ رسیده است.

کتاب بلا تار، زمان بعد برای شما مناسب است اگر

• به سینمای اروپای شرقی و فیلم‌هایی که با سبک خاص و منحصربه‌فردی ساخته شده‌اند، علاقه دارید.
• از نقد و بررسی فیلم لذت می‌برید و می‌خواهید مفاهیم پنهان شده در پس پلان‌ها و صحنه‌ها را کشف کنید.
• به رشته‌ی سینما و پیوند آن با هنرهای گوناگون همچون عکاسی، ادبیات و کارگردانی علاقه‌مندید.

در بخشی از کتاب بلا تار، زمان بعد: به همراه مسیرهای بارانی (گزیده‌ای از کتاب جذابیت باران / کورین موری) می‌خوانیم

دو هنر بزرگِ کلامی وجود دارد. یکی ادبیات که آنچه را نمی‌بینیم توصیف می‌کند: ادبیات ظاهر چیزها و احساسات تجربه‌شدۀ شخصیت‌های داستان را مجسم می‌کند؛ و دیگری بلاغت که با برانگیختن انگیزه یا ترسیمِ پیشاپیش نتیجه، کنش را برمی‌انگیزد. هریک از این دو به شیوۀ خود از دیگری بهره‌برداری می‌کند. بلاغت رنگ‌ها را از ادبیات قرض می‌گیرد و رنگ‌ها باید وعده‌ها را ملموس‌تر و کنش‌ها را متقاعدکننده‌تر کنند. ادبیات نیز با استفاده از فاصلۀ میان وعدۀ کلمات و واقعیتی که کنش‌ها با آن مواجه می‌شوند، مسرورانه داستانی را می‌پردازد. داستان مبارز در این فاصله الگوی غالب خود را می‌یابد. افشای وعده‌های گمراه‌کننده در این داستان‌ها مشوقی برای ساخت آینده‌ای دیگر معرفی می‌شود.

این نقد با صحه‌گذاشتن بر سناریوی رسمیِ آینده‌ای که باید ساخته شود، به‌شیوۀ خاص خود به همراه بدل می‌شود. اما وقتی این نقد در برابر نگاه ما، به واقعیت انکار شده توسط داستان فصیح استقلال می‌بخشد، به‌گونه‌ای معکوس، فاصله‌ای نسبت به همۀ سناریوهای اهداف مد نظر و شیوه‌های اجرای سناریوها به‌وجود می‌آورد. بدین شکل فیلم‌سازان جوان خشمگین به بلوغ می‌رسند: نه با ازدست‌دادن توهمات، بلکه با خلاص‌کردن واقعیتی که خواهان وفاداری به آن‌ هستند، از انتظارات و پیوستگی‌هایی که منطقِ داستان را به شاکله‌های زمانیِ بلاغتِ قدرت پیوند می‌دهد. زیرا جوهر رئالیسم‌ ___ برخلاف برنامۀ تهذیب‌کننده‌ای که تحت عنوان رئالیسم سوسیالیستی شناخته می‌شود ___ فاصله‌گرفتن از داستان‌ها، شاکله‌های زمانی و پیوستگی‌های علت و معلولی‌ است. رئالیسم موقعیت‌های دارای تداوم را در مقابل داستان‌هایی قرار می‌دهد که زنجیروار به هم متصل‌ هستند و سلسله‌وار می‌گذرند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمۀ مترجم
زمان بعد
داستان‌های خانوادگی
امپراتوری باران
کلاه‌برداران، احمق‌ها و دیوانگان
دایرۀ بسته، باز
مسیرهای بارانی
مصاحبه با بلا تار، فردکلمن و میهالی‌ویگ
پیوست 1: ترجمه، تألیف یا تخیل؟!
پیوست 2: تصاویر