معرفی و دانلود کتاب جشن‌های آب: نوروز، سوابق تاریخی تا امروز، جشن‌های تیرگان و آب پاشان، آبریزگان

معرفی کتاب جشن‌های آب: نوروز، سوابق تاریخی تا امروز، جشن‌های تیرگان و آب پاشان، آبریزگان

نگاهی چندجانبه بر جشن‌های ایرانی در نیمه‌ی آغازین سال؛ هاشم رضی در کتاب جشن‌های آب، گزارش‌های تاریخی، روایات اساطیری و متون دینی زرتشتی را درهم‌آمیخته تا به یک نگرگاه جامع از جشن‌های ایرانی و نقش و جایگاه آنان در فرهنگ ایرانی برسد. نویسنده تلاش کرده است تا هر آنچه در پیرامون این جشن‌ها به‌عنوان آداب و رسوم سنتی اعیاد ایرانی از هزاره‌های پیشین تا کنون برپا و اجرا شده را در جستار خود گرد هم آورد.

درباره‌ی کتاب جشن‌های آب

در خصوص جشن‌های ایران باستان بسیار گفته و نوشته‌اند و این مایه‌ی خرسندی و غرور ما ایرانیان است که وارث چنین تمدنی باشیم و بی‌شک بایسته است این جشن‌ها را پاس داشتن و بس شایسته است این آداب و رسم‌ها را نگاه داشتن؛ که هر یک، نمودی ظاهری است از وجوه گوناگون جانمایه‌ی اندیشه و خرد ایرانی. بی‌ثمر نخواهد بود اگر پیش از بررسی کتاب جشن‌های آب از هاشم رضی، خود واژه‌ی جشن را واکاویم و شرح دهیم تا از این راه نوع نگاهی را که ایرانیان هزاره‌های دور به این دست مراسم‌ها داشته‌اند، دریابیم.

جشن، واژه‌ای اصالتا ایرانی، هم‌ریشه‌ی واژگانی چون یشت و یسن است. یسن و یشت، که هر دو به معنای ستایش و نیایش هستند، دو تلفظ گوناگون از یک معنایند و نام دو بخش از بخش‌های اوستا (یسنه‌ها و یشت‌ها). و جشن، صورت دیگری از تلفظ این دو واژه است با تغییر واج “ی” به “ج”. پس روشن می‌گردد جشن در نگاه ایرانیان، اساسا مراسمی دینی بوده که از برای ستودن شادمانه‌ی خدایان و ایزدان برگزار می‌شده است. به‌کوتاهی این را نیز یادآور شویم که در بیانی کلی‌تر، در دوران باستان، خرد ایرانی با دین ایرانی، اعم از پرستش ایزدان و دین زرتشتی و مانوی و... گره خورده و درهم‌تنیده بودند و به همان سان که اندیشه‌های ایرانی را نمی‌توان از ادیان جدا نمود، تفکیک میان نمود و تجلی‌های این اندیشه‌ها همچون اعیاد و جشن‌ها، از اسطوره‌ها و داستان‌های دینی، تقریبا ناشدنی است. از این سو در کتاب جشن‌های آب نیز هاشم رضی، ایران‌شناس و پژوهشگر دین زرتشتی، در ضمن بررسی رسوم و جشن‌های مورد مطالعه، خوانش‌هایی از اوستا و دیگر آثار دینی ایرانی به‌عمل آورده و به مداقه در این آثار و متون می‌پردازد.

نقش عنصر آب در مضمون این جشن‌ها

کتاب حاضر که با نام جشن‌های آب، توسط نویسنده‌ی نامی و فقید، هاشم رضی نوشته شده است، بخشی از جشن‌های ایرانی را که عمدتا در آغاز سال و ماه نخستین آن، فروردین گرامی داشته می‌شوند، مورد کاوش و بررسی قرار می‌دهد. وی ضمن نگاهی بر داستان‌های اساطیری و پیشینه‌های تاریخی که در پس هر یک از این جشن‌ها وجود دارد، سیر دگرگونی در نحوه‌ی برگزاری این جشن‌ها در طول تاریخ ایران را نیز از دوران پیشااسلامی تا روزگاران کنونی بررسی کرده است.

وجه تشابه بیشتر این جشن‌ها، پیوندی است که اکثر آن‌ها با عنصر آب دارند. گرچه در پس هر جشن و آیین، اسطوره و داستان‌ها بسیار است و معمولا ریشه‌های فرهنگی یا تاریخی گوناگونی را به این نوع رسوم نسبت می‌دهند، اما در این میان اشتراک داشتن چند مورد از جشن‌های ایران باستان با عنصر آب، سبب گردیده تا در این کتاب، تلاشی صورت پذیرد بر ارتباطی احتمالی میان این چند جشن. بی‌آنکه شوق مخاطب را برای مطالعه‌ی این اثر کمرنگ کنیم، ذکر همین چند سرنخ کافی است که جشن نوروز بزرگ، در ششم فروردین‌ماه برگزار می‌گردد که به نام خردادروز، امشاسپند یا فرشته‌‌ی موکل آب نامیده شده است.

غسل کردن در این روز، از آداب اصلی این جشن بوده و از همین دو وجه، آن را جشن آب‌ریزان یا آب‌پاشان نام نهاده‌اند. جشن دیگر، تیرگان است که در اساطیر کهن آریایی، با تیشتر یا تیر، ایزد آب در پیوند و نسبت است. بدان‌گونه که پیداست، آب، این عنصر حیاتی در زمین، از دیرباز نزد ایرانیان نیز واجد ارزش و تقدسی ویژه بوده و وجود و حضورش سبب جشن‌ها و ستایش‌های فراوان به درگان ایزدان، خدایان و امشاسپندان می‌شده است.

کتاب حاضر حاصل پژوهشی دیرین از استاد هاشم رضی است که نخستین بار در دهه پنجاه خورشیدی در مجلداتی چند به چاپ رسیده و پس از چاپ‌های دوباره و نیز چند مرحله بازنگری و ویرایش توسط نویسنده در سال‌های بعد، این بار در دو جلد که هر یک، بخشی از جشن‌های ایرانی را مورد نگاه قرار داده‌اند، توسط انتشارات بهجت به چاپ رسیده است.

کتاب جشن‌های آب برای شما مناسب است اگر

• به ایران و فرهنگ ایرانی علاقه دارید.
• دوست‌دار تاریخ و اساطیر ایران باستان هستید.
• علاقه‌مند به شناخت جشن‌های باستانی هستید.

در بخشی از کتاب جشن‌های آب: نوروز، سوابق تاریخی تا امروز، جشن‌های تیرگان و آب پاشان، آبریزگان می‌خوانیم

این می‌تواند موردی باشد برای توجیه سفره نوروزی که در آغاز همین بخش درباره‌اش به تفصیل گفت‌وگو شد اما سفره یا خوان دیگری که در روز نخست فروردین یا در روز ششم فروردین می‌گستردند چه بسا که جز این باشد - چون در این سفره همه‌چیز کنایت آمیز و نشانواره است که موجد خیر و برکت و آبسالی گردد. استاد پورداوود این سفره را همان خوانی که جهت فروهران می‌گستردند می‌داند: «هنوز هم در ایران در این اوقات خانه می‌آرایند همه‌جا را پاک می‌کنند، رخت نو می‌پوشند، بوی خوش بخور می‌دهند، گل و شیرینی و شربت می‌نهند دعا می‌کنند و نماز می‌گزارند، و در خوانچه‌ای هفت چیز که اسمشان با حرف سین شروع شده باشد مثل: سیم و سیب و سنجد و غیره می‌گذارند. این عدد هفت که از زمان قدیم مقدس بوده اشاره به هفت امشاسپندان و یا بزرگترین فرشتگان مزدیسنا می‌باشد بی‌شک این رسوم که از روزگاران کهن به یادگار مانده اساساً برای این بوده که فروهرهای مقدسین و نامداران و درگذشتگان خانواده که از آسمان فرود آمده و چند روزی به رسم سرکشی در روی زمین می‌گذرانند از خانه و زندگانی بستگان و از دین‌داری و پرهیزگاری و داد و دهش بازماندگان خویش خشنود گشته و از درگاه خداوند خوشی و تندرستی آنان را بخواهند».

فهرست مطالب کتاب

فشرده بخش اول
نوروز،‌ سوابق تاریخی تا به امروز - جشن آبریزگان یا آب‌پاشی
سال نو در پرسپولیس یا تخت جمشید، پژوهش‌هایی درباره جشن‌ها و اعیاد، در شاهنشاهی هخامنشیان
نوروز بزرگ و کوچک - یا:‌ خاصه و عامه
نوروز، سوابق تاریخی تا به امروز
جشن آبریزگان
نوروز جشن بزرگ ملی
سوابق کهن جشن و مراسم نوروزی، مراسم برای درگذشتگان میان اقوام کهن
اکیتو، مراسم بهاری سال نو در بابل قدیم و همانندی آن با روزهای دوازده گانه‌ی نوروزی و روز سیزدهم که اختتامیه‌ی جشن بهاری بوده است
جشن بهاری و مراسم سوگواری
سبزه‌های نوروزی و به آب افکندن آن و مراسم سیزده نوروزی
ساکنا، جشن بابلی - ایرانی و مراسم کوسه برنشین و میرنوروزی
هنگام جشن‌ها نوروز همیشه در اعتدال بهاری نبوده است
روایات تاریخی و داستانی پیدایش نوروز
نوروز در فروردین ماه
نوروز و علت‌های پیدایش آن
نوروز بزرگ
نوروز بزرگ و نوروز کوچک یا خُردک یا نوروز خاصه و نوروز عامه
عید «رامش آغام» در ایام نوروز از زرتشتیان بخارا
نخستین طلیعه نوروز و یادمان سیاوش
میان زرتشتیان بخارا
نوروز کشاورزان
هنگام نوروز و نوروزها
نوروز معتضدی
نوروز عضدی
نوروز سلطانی، جلالی
نوروز خوارزمشاهی
تاریخ غازانی / خانی
قدمت نوروز
نوروز بزرگ یا نوروز ملوک
نوروز و الحان و سرودهای نوروزی در قلمرو موسیقی
روز خرداد از ماه فروردین
نوروز بزرگ
جشن شاه کی‌خسرو
یک متن اصیل درباره «رسم‌های بهدینان» در نوروز
نوروز خردادی - روز برات، خرداد سال گاه - نوروز زاولی
سنت‌های اصیل زرتشتی، ادعیه و مراسم نوروزی
نام گرهن / دفتر آمرزش روان
آداب روز خرداد از ماه فروردین
نوروز میان پارسیان و اختلاف میان فرقه‌های زرتشتی در روز و ماه
نوروز در بین زرتشتیان شهر کرمان
انتساب نوروز به جمشید
مراسم پیش از نوروز
مراسم نوروز
مراسم پس از نوروز
شش پنجه ماه در نوروز و مهرگان
مراسم نوروزی، سبزه
مراسم نوروزی در حضور شاه و سفره هفت‌سین
تحلیلی از مراسم و سفره نوروزی در دربار ساسانیان
مراسم نوروزی و خطبه‌خوانی در حضور شاه به موجب نوروزنامه
مراسم دادخواهی و بار عام نوروزی
شیوه دادخواهی در بارعام خسرو اول
تأدیه مالیات و هدایای نوروزی
جشن و مراسم آب‌پاشی (آبریزگان)
جشن‌های آب‌پاشان در دوران خلفای عباسی و فاطمی
جشن آب‌پاشی میان آشوری‌های ایرانی
جشن آب‌پاشان در پاکستان و هند
جشن آبریزگان، علل پیدایش
سنت شست و شو و آب‌پاشان در نوروز
خوان نوروزی،‌ هفت‌سین
ریشه‌های دینی و کهن هفت‌سین، نمادها و کنایه‌های چیزهای گوناگون در سفره نوروزی
مراسم نوروزی در افتر و تخم‌مرغ‌بازی
مراسم کوسه‌برنشین یا بهارجشن
کوسه، گشنیز، و عروسک‌های باران
معنای واژه کوسه
گشنیز چیست؟
میر نوروزی
مراسم میرنوروزی در دوران خلفا
حاجی فیروز، آتش افروز
نقش شعوبیه در جعل احادیث و روایات درباره ایرانیان - امویان در برخورد با نوروز و مهرگان
نوروز در روایات اسلامی و نقش شعوبیه
در بیان نوروزها به سال هجری و بیان آنکه هر نوروزی در چه روزی از ماه‌های عربی اتفاق افتاده و نیز ذکر سال‌های بی‌نوروز
نقلی درباره برگزاری مراسم نوروز در حضور موسی بن جعفر علیه السلام
نمونه‌هایی از اشعار درباره نوروز
روایتی دیگر از نقل نوروز در روایات اسلامی
نوروز پس از ساسانیان در دربارهای ایران در دوران اسلامی
نوروز در هند و پاکستان
نوروز به روایت «توزک جهانگیری»
نوروز در پاکستان
نوروز و جشن‌های ایرانی در اسپانیا
نورزو از زمان صفویه تا پایان دوران قاجاریه از نوشته‌های جهانگردان
مراسم نوروز در زمان صفویه
نوروز در زمان صفویه از مشاهدت شاردن
نوروز در زمان شاه‌صفی
مراسم نوروزی مقارن با آغاز قدرت قاجاریه
مراسم نوروزی در دوران ناصرالدین‌شاه
مراسم نوروزی در دوران فتحعلی‌شاه
نوروز به نقل از پولاک سیاح آلمانی در زمان ناصرالدین‌شاه
مسابقه‌های کشتی و نمایش‌ها در نوروز