معرفی و دانلود کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند

معرفی کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند

تاریخ طبری یکی از منابع اصلی برای درک چگونگی شکست سپاه ساسانیان از سپاه اعراب است. بابک محمدی‌فر با استناد به این منبع، کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند را به رشته‌ی تحریر درآورده است. این نویسنده معتقد است ضعف ساختاری حکومت ساسانی، فساد گسترده، بی‌ثباتی در جانشینی پادشاهان و نارضایتی عمومی از نظام طبقاتی و مالیاتی، زمینه را برای پیشروی سپاه اعراب به خاک ایران فراهم کرد.

درباره‌ی کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند

حمله‌ی فاجعه‌بار اعراب به ایران در قرن هفتم میلادی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تحولات تاریخی خاورمیانه شناخته می‌شود. تحولی که نه تنها به دگرگونی ساختار سیاسی و نظامی ایران منجر شد، بلکه تأثیرات فرهنگی، مذهبی و اجتماعی گسترده‌ای را بر جای گذاشت. بابک محمدی‌فر (Babak Mohammadi-Far)، شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند (A Brief Interpretative History of Arab Conquest of Iran from Qadisiyyah to Nahavand and Beyond) ارائه داده است. نگاه او، فراتر از یک گزارش تاریخی صرف و تلاشی است برای فهم چرایی و چگونگی فروپاشی یکی از کهن‌ترین امپراتوری‌های جهان.

بابک محمدی‌فر در کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند با رویکردی تحلیلی، ابتدا دو قدرت برتر دوران باستان، یعنی شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری بیزانس (روم شرقی) را با هم مقایسه می‌کند. با برآمدن ساسانیان در قرن سوم میلادی، بیزانس با رقیبی تازه‌نفس روبه‌رو شد و این یک حقیقت تاریخی است. رقیبی که در سیاست، اقتصاد و نظامی‌گری توانمند بود و توسعه‌طلبی‌اش، امپراتوری روم شرقی را به بسیج تمام نیروهایش وا داشت.

اما چیزی که در این بین اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، ارتباط میان ساسانیان و بیزانس با حمله‌ی اعراب به ایران است. بابک محمدی‌فر در کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند، تحلیلی تاریخی ارائه می‌دهد. در تحلیل او، آخرین جنگ بزرگ میان خسرو پرویز و هراکلیوس که بیش از دو دهه به طول انجامید، نه تنها منابع مالی و انسانی ایران را تحلیل برد، بلکه به بی‌ثباتی داخلی، شورش‌های منطقه‌ای و نارضایتی عمومی منجر شد.

از قادسیه تا نهاوند؛ روایت طبری از فروپاشی ساسانیان

جنگ‌های قادسیه، جلولا و نهاوند، حلقه‌های پایانی زنجیره‌ی تحولات تاریخی در ایران هستند که ریشه‌ی آن‌ها به جنگ‌های فرسایشی میان ساسانیان و بیزانس بازمی‌گردد. از دیدگاه بابک محمدی‌فر و بسیاری از مورخان، این نبردها نه به طور مستقل، بلکه در امتداد ضعف‌های ساختاری و پیامدهای جنگ‌های طولانی با بیزانس قابل فهم‌اند. محمدی‌فر در کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند، تحلیل رفتن قوای ارتش ساسانی را مختصر و مفید تعریف می‌کند.

ماجرا از این قرار است که سپاه مسلمانان تازه به قدرت‌رسیده در شبه جزیره‌ی عربستان، با انگیزه‌های مذهبی و سیاسی به سرزمین‌های ساسانی یورش می‌برند. نبرد قادسیه در سال 636 میلادی، نخستین ضربه‌ی جدی به ارتش ساسانی بود؛ جایی که رستم فرخ‌زاد، فرمانده‌ی نامدار ایرانی کشته شد و راه برای فتح تیسفون هموار گردید. نبرد جلولا در ادامه‌ی همین مسیر، عقب‌نشینی بیشتر نیروهای ایرانی را در پی داشت و نهاوند در سال 642 میلادی، آخرین مقاومت سازمان‌یافته‌ی ساسانیان را در هم شکست.

یاشار مجتهدزاده، کتاب شرحی مختصری از فتح ایرانیان به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند را به فارسی برگردانده و انتشارات سبزان آن را چاپ و منتشر کرده است.

کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند برای شما مناسب است اگر

• به مطالعه‌ی تاریخ و به‌ویژه تاریخ ایران باستان علاقه‌مند هستید.
• به دنبال درکی تحلیلی و مستند از حمله‌ی اعراب به ایران و فروپاشی سیاسی امپراتوری ساسانی هستید.
• مطالعه‌ی منابع کلاسیک اسلامی برای شما جذاب است و می‌خواهید یک کتاب تاریخی با رویکرد تحلیلی و بی‌طرفانه را در دست بگیرید.
• به دنبال منبعی مختصر و مفید برای فهم ریشه‌های تاریخی هویت ایرانی، تعامل تمدن‌ها و نقش دین و سیاست در تحولات تاریخی هستید.

در بخشی از کتاب شرحی مختصر از فتح ایران به دست اعراب در جنگ‌های قادسیه و نهاوند می‌خوانیم

به زبان ساده، ایرانیان جنگ با اعراب را یک نبرد مقدس تلقی نمی‌کردند. بااین‌حال، می‌توان تصور کرد که بسیاری از آن‌ها با هدف حفظ سنت‌ها و شیوه‌های زندگی خود به میدان نبرد رفته بودند. از این گذشته، آن‌ها از سرزمین خود در برابر دشمنی دفاع می‌کردند که کمر به نابودی کامل نهادهای باستانی آنان بسته بود. مفهوم «ایران» به‌عنوان یک ملت دارای مفاهیم عمیق جغرافیایی، فرهنگی، زبانی و مذهبی بود، که در بیش از هزاران سال تاریخ مستند این کشور امتداد پیدا کرده بود. ساسانیان خود را میراث‌دار پادشاهان هخامنشی یا به قول خودشان «کیانیان» می‌دانستند. آن‌ها چهارصد سال پیش از حملۀ اعراب موفق شده بودند به حکومت یونانیان که توسط پارت‌های کمتر ملی‌گرا پذیرفته شده بودند خاتمه دهند. در آخر وقتی به موضوع روحیه می‌رسیم کفۀ ترازو اندکی به نفع مسلمانان سنگینی می‌کند. اما باید توجه داشت که روحیه به‌تنهایی و به‌خودی‌خود برای توجیه پیروزی مسلمانان بر ایرانیان کافی نیست.

در ارتباط با منابع انسانی باید توجه داشت که تا سال 620 میلادی حداقل دو نسل از بهترین جنگجویان ایرانی در جریان نبردهای پی‌درپی با امپراتوری بیزانس از بین رفته بودند. کاهش مداوم نیروی نظامی ماهر زمان کافی برای آموزش نیروهای جدید باقی نگذاشت و در نتیجه توانایی‌های نظامی ارتش ساسانی به‌طور مستمر رو به کاهش گذاشت. بی‌ثباتی سیاسی و جنگ‌سالاری نیز به این وضع اسفبار دامن زد. برای جبران کمبود این نیروی نظامی، فرماندهان ارتش ناگزیر شدند تا دهقانان و کشاورزان را به‌اجبار به خدمت خود درآورند. به لحاظ توان جنگی، این دهقانان تقریباً به‌طور کامل بی‌مصرف بودند و به‌محض اینکه یکی از فرماندهانشان در جنگ کشته می‌شد پا به فرار می‌گذاشتند. در آن زمان فرماندهان ایرانی تصمیم گرفتند در اقدامی عجیب این دهقان‌سربازان را با زنجیر به یکدیگر ببندند. هزاران تن از این سربازان وظیفه به دلیل ناتوانی در دفاع از خود یا فرار از میدان نبرد در قادسیه، توسط اعراب قتل‌عام شدند.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
ایرانیان و اعراب در دورۀ پیش از اسلام
گاه‌شماری وقایع منتهی به نبرد قادسیه
نبرد قادسیه
پیامدهای قادسیه و سقوط تیسفون
نبرد جلولا
از شوشتر تا گندی شاپور
نبرد نهاوند
سقوط اصفهان
قیام همدان و نبرد واجرود
سقوط ری
مرگ یزدگرد و پایان سلسلۀ ساسانی
منابع
نمایه