معرفی و دانلود کتاب پایداری حماسی: از رودکی تا فریدون مشیری

معرفی کتاب پایداری حماسی: از رودکی تا فریدون مشیری

ایران از کهن‌ترین سرزمین‌هاست و زبان فارسی هم به نسبت بسیاری از کشورها قدمت بالایی دارد. موضوعی که ما را متحیر می‌کند چگونگی بقا و نشر این زبان است که محمدامین ریاحی در کتاب پایداری حماسی طریقه‌ی این حفظ و ماندگاری را برای خوانندگان خود عیان خواهد کرد. این پژوهشگر ادبی با استفاده از رساله‌ها و آراء محققان ادبی گوناگون، ما را با جایگاه والا و ارزنده‌ی زبان فارسی آشنا می‌کند.

درباره‌ی کتاب پایداری حماسی

دقیقاً مشخص نیست نیاکان ما از چه زمانی تقریباً همانند ما سخن می‌گفتند، اما می‌دانیم رودکی که در حدود 1100 الی 1200 سال پیش می‌زیسته، اگر با ماشین زمان به دوران حال بیاید و بخواهد با ما صحبت کند، به راحتی جملات و منظور او را متوجه می‌شویم و گذر زمان مانعی بر درک متقابل بین ما نیست. فاخر و پر آرایه بودن کلماتی که رودکی در اشعار خود به‌کار گرفته و تخصص او در چیدمان کلمات، نشان می‌دهند پیش از او نیز به احتمال زیاد شعرای گوناگونی به زبان فارسی شعر می‌سرودند، اما نخستین کسی که با نام او، اشعاری به زبان فارسی باقی‌مانده، رودکی، شاعر دربار سلسله‌ی سامانی، است. محمدامین ریاحی در کتاب پایداری حماسی کوشیده است تا تاریخچه‌ی ادبیات فارسی و چگونگی بقا و نشر آن در سایر حوزه‌های فرهنگی همچون حوزه‌ی ادبی هندوستان را بر ما نمایان سازد. محمدامین ریاحی پژوهشگری است که توانسته با بهره‌گیری از اشعار و اسناد تاریخی ادبی، ما را با نقش شعرا و دوره‌های ادبی گوناگون همچون عصر غزنویان و دوران معاصر آشنا کند.

زبان «آذربایجان باستان» ایرانی بود

یکی از موضوعات مناقشه‌برانگیزی که در ادبیات فارسی مطرح است، بحث زبان‌های محلی و زبان قومیت‌ها در ایران است. برخی از پژوهشگران اعتقاد دارند که در آذربایجان باستان، زبان «اوراتویی» رایج بوده، اما محمدامین ریاحی شواهدی را در کتاب پایداری حماسی ارائه کرده است که بنا بر این تحقیقات (مثلاً رساله‌ی احمد کسروی)، زبان آذری باستان مختص این منطقه نبوده است. نویسنده زبان آن منطقه را یکی از زبان‌های ایرانی می‌داند که در بسیاری از مناطق شمال غرب ایران و حتی خارج از ایران نیز گویندگانی برای آن وجود داشته است.

مردم شاعر می‌شوند

یکی از موضوعات مهمی که در کتاب پایداری حماسی مطرح شده، چگونگی خلق قالب «دو بیتی» است. این قالب به مردم عامه اجازه داد تا شعر بگویند و اغلب دوبیتی‌های به‌جای مانده از دوران گوناگون نیز از ویژگی اجتماعی و «مردمی بودن» برخوردارند. محمدامین ریاحی از عصر اوج رباعی‌ها و دوران طلایی این قالب شعری سخن گفته و ما را با چگونگی به اوج رسیدن و فرود آمدن گونه‌ها و موضوعات شعری آشنا می‌کند. کتاب پایداری حماسی دوران صفویه، قاجار و دوره‌ی معاصر را در فصل‌های میانی و انتهایی کتاب بررسی و ویژگی‌های زبان فارسی در هر کدام از این دوره‌ها را برمی‌شمارد.

کتاب پایداری حماسی به‌کوشش انتشارات مروارید منتشر شده است.

کتاب پایداری حماسی برای شما مناسب است اگر

• برایتان سؤال است که زبان فارسی چطور توانسته بیشتر از هزار سال خود را حفظ کند و نفوذش را در سرزمین‌هایی که سال‌هاست متعلق به خاک ایران نیستند، پابرجا نگه‌دارد.
• به تاریخچه‌ی ادبیات فارسی و چگونگی تأثیرپذیری و تأثیرگذاری این زبان بر تُرکی، عربی و... علاقه‌مندید.
• دانشجو یا استاد رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی هستید و تمایل دارید با آراء اساتید ملی‌گرای ادبیات فارسی آشنا شوید.

در بخشی از کتاب پایداری حماسی: از رودکی تا فریدون مشیری می‌خوانیم

عالم‌آرای نادری، اثری است یادگار دو قرن و نیم پیش، دوره‌ای که زبان آن طبعاً بیش از قرون قدیم‌تر در زبان امروزی ما تأثیر داشته است.

زبان عالم‌آرا، فارسی اواخر صفویه و نیمۀ دوم قرن دوازدهم است در آمیزش با زبان عامیانه و فارسی ماوراءالنهر.

جای تأسف است که تحقیق و تدریس زبان ادب فارسی همیشه به حملۀ مغول ختم می‌گردیده، و در این میان آثار شش هفت قرن متأخر به کلی مورد غفلت و بی‌اعتنایی قرار گرفته است. درحالی‌که زبان امروز ما دنبالۀ فارسی قرون متأخر است، قرن‌هایی که حد فاصل میان ما و دورۀ شکفتگی و درخشندگی زبان و ادب ماست.

اما به‌عنوان این‌که آثار این قرون، آثار دورۀ تنزل و انحطاط است، زبان این آثار هم هیچوقت مورد بررسی قرار نگرفته است. کتاب‌هایی هم که از آن دوره به چاپ رسیده یا دیوان‌های غزل است که زبان سنتی و مجموعۀ لغات محدودی دارند، یا کتاب‌هایی از شرح و حواشی و غیره که از نظر سبک و زبان مزایایی ندارند. درحالی‌که باید متن‌های تاریخی و تذکره‌ها و سایر کتاب‌هایی که در آن‌ها سخن از زندگی مردم می‌رود، از نظر زبان مورد بررسی قرار گیرد. نتیجۀ آن غفلت، این شده که مثلاً در کتاب‌های لغت می‌بینیم واژه‌هایی که مورد توجه بوده و شواهد متعددی برای آن‌ها نقل شده، از میان متون پیش از عصر مغول است.

در مقابل لغاتی را هم در فرهنگ‌های متأخر هندی می‌بینیم (که در فرهنگ‌های استینگاس و آنندراج و فرنودسار نفیسی و لغت‌نامۀ دهخدا هم نقل شده) و چون شاهدی برای آن‌ها نیامده، به نظر می‌رسد که لغات نامعتبری باشند درحالی‌که در آثار متوسطین از جمله در عالم‌آرا کاربرد بسیاری از آن‌ها را می‌بینیم، و معنی دقیق آن‌ها را درمی‌یابیم. پس برای شناخت ریشه و سابقۀ بسیاری از لغات نیازمند این متن‌های متأخر هستیم.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
چون شکفتن گل‌ها در باغ
نفوذ زبان و ادبیات فارسی در قلمرو عثمانی
ملاحظاتی دربارۀ زبان کهن آذربایجان
آن هنر اصلی فردوسی که ناگفته و ناشناخته مانده است
تأملی دیگر در سال‌شماری زندگی فردوسی و سیر تدوین و تکمیل شاهنامه
پایداری حماسی در زمانۀ خواری و سرشکستگی
ریشۀ افسانه‌های زندگی فردوسی
یوسف و زلیخا چگونه به نام فردوسی بسته شد
رباعی‌سرایی در ایران
دو یار زیرک و از بادۀ کهن دومنی
نجم رازی و مرصادالعباد او و برگزیدۀ آن
تربت شمس تبریز کجاست؟
کسایی مروزی
در مسلخ عشق
حساب سود و زیان در زبان فارسی
بوی جوی مولیان
نادرشاه و عالم‌آرای نادری
برگی از مظالم قزلباش‌ها
فتحنامۀ ایروان از عباس میرزا به شیخعلی‌خان بیگلربیگی قبه و دربند
فریب فرنگ اتحاد فرانسه و ایران و عثمانی
ایران در چنگ روسیه
از چاپلوسی‌های حاجی میرزا آقاسی
سندفروش شهر سلماس
نخستین سرشماری در ایران (در 1277 هجری)
گزارش‌هایی از آخرین سال‌های استبداد
فریدون و شعر او
نمایه