معرفی و دانلود کتاب هابز

معرفی کتاب هابز

جهان امروز، ساختار حکومت‌ها و رفتار جوامع، بیش از هر چیز از فلسفه و به‌خصوص فلسفه‌ی سیاسی تأثیر پذیرفته است؛ یکی از پیش‌گامان این نوع فلسفه توماس هابز است که در کتاب هابز نوشته‌ی استفان جی. فین با زندگی شخصی، دوران زیست و نظریات او در حوزه‌ی فلسفه‌ی اخلاق، ارتباط دین و سیاست، نسبی‌گرایی اخلاقی و... آشنا می‌شویم.

درباره‌ی کتاب هابز

از روزگاری که توماس هابز، نظریات فلسفی خود را بازگو کرد، بیشتر از چهارصد سال می‌گذرد؛ فاصله‌ی زمانی او با دوران ما، موجب می‌شود تا برخی تصور کنند ایده‌های او منسوخ شده‌اند و دیگر نمی‌توان به آن‌ها اتکا کرد، اما کتاب هابز (Hobbes : A Guide for the Perplexed) نوشته‌ی استفان جی. فین (Stephen J. Finn) به خوانندگان خود نشان می‌دهد که این تصور درست نیست؛ زیرا توماس هابز مؤسس «فلسفه‌ی سیاسی مدرن» است و اندیشه‌های او بر شکل‌گیری و سازماندهی افکار فیلسوفانی چون جان لاک، ژان ژاک روسو و در دوره‌ی مدرن، لئو اشتراوس اثرگذار بوده.

توماس هابز متولد قرن هفدهم در انگلستان است؛ دورانی که آشوب و کشمکش مذهبی بین پروتستان‌ها و کاتولیک‌ها به اوج خود رسیده بود، صنعت تجارت دریایی در حال تقویت شدن بود، طبقه‌ی نوظهور خرده بورژوا روزبه‌روز قدرت بیشتری را از آن خود می‌کرد و حکومت را نیز به سمت سرمایه‌داری پیش می‌برد. در چنین وضعیتی توماس هابز فلسفه‌ی سیاسی خود را پدید آورد و نظریاتی را ارائه کرد که بر رفتار حکومت‌ها با اجتماع در دوران‌های گوناگون، تأثیر گذاشته است.

هیچ معیاری وجود ندارد

یکی از مناقشه‌برانگیزترین نظریات توماس هابز، ایده‌ی او درباره‌ی نسبی بودن اخلاقیات است. او اعتقاد دارد که هیچ خوب یا بد مطلقی وجود ندارد. اگر در یک جامعه برده‌داری مجاز باشد، پس به بردگی گرفتن افراد غیراخلاقی نیست، اما هنگامی که حکومتی تشکیل شود و با این کار مخالفت کند، در آن صورت، برده‌داری طبق قوانین آن جامعه ضد اخلاقیات محسوب می‌شود. به طور کلی توماس هابز در زمینه‌ی اخلاقیات نسبی‌گراست و برای تعیین اعمال مثبت یا منفی، هنجارهای اجتماعی و قوانین را ملاک قرار می‌دهد. کتاب هابز جزئیات نظریات این فیلسوف انگلیسی را درباره‌ی «نسبت آزادی و مسئولیت اخلاقی»، «صیانت از بقا» و... شرح می‌دهد.

درود بر اقتدارگرایی مطلق!

شاید امروزه نظریات توماس هابز کمی عجیب به نظر برسند اما او معتقد بود حاکم و حکومت ایدئال، باید حکومتی کاملاً اقتدارگرا باشد. او عقیده دارد که لازم است حاکم یک جامعه، در عزل و نصب وزرا و مسئولان کاملاً مختار عمل کند، نیروی نظامی و پلیس را کاملاً تحت کنترل داشته باشد، برای تمام امور مذهبی، سیاسی و اخلاقی شهروندان تصمیم بگیرد. در یک جامعه‌ی مطلوب شهروندان حق ندارند حکومت را به ستمگری متهم کنند و... . استفان جی. فین دوازده حقی را که توماس هابز برای حاکم مجاز می‌داند به تفصیل در کتاب هابز بازگو کرده است.

کتاب هابز کوشیده است تا نظریات فلسفی این فیلسوف قرن هفدهم را با دلایلی که موجب به وجود آمدن ایده‌های او شده‌اند، به زبانی نسبتاً ساده و قابل درک برای تمام مخاطبان بازگو کند. این کتاب با ترجمه‌ی محمد مصحفی در انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.

کتاب هابز برای شما مناسب است اگر

• به آشنا شدن با وضعیت سیاسی و فرهنگی قرن هفدهم انگلستان علاقه دارید.
• دانشجو یا استاد رشته‌ی فلسفه و علوم سیاسی هستید و می‌خواهید با فلسفه‌ی توماس هابز بیشتر آشنا شوید.

در بخشی از کتاب هابز می‌خوانیم

در بند 1 هابز روش فلسفۀ سیاسی خود را توصیف می‌کند. او می‌گوید برای فهم درست امور سیاسی باید دولت را «تجزیه» کرده و به مطالعۀ طبیعت انسان پرداخت. به بیانی دیگر، به نظر می‌رسد فلسفۀ اخلاق سنگ زیرین فلسفۀ سیاسی است. او نشان می‌دهد که تجربۀ موجود از طبیعت انسان برملا می‌سازد که آدمیان ذاتاً «از یکدیگر وحشت داشته و نسبت به هم بی‌اعتمادند». همان طور که دیدیم، این «واقعیت» از طبیعت انسان یک اصل بنیادین در فلسفۀ سیاسی هابز است. جالب توجه است که در اینجا هابز نمی‌گوید فهم درست از طبیعت انسان مستلزم مطالۀ فیزیکی اجسام طبیعی است. به بیانی دیگر، او نمی‌گوید که فلسفۀ طبیعی برای فلسفۀ اخلاق ضروری است، بلکه می‌گوید که اصول طبیعت انسان «با تجربه شناخته می‌شوند». از این سخن برمی‌آید که به‌ طور کلی این اصول با تحقیق در اجسام طبیعی شناخته نمی‌شوند.

بنابراین بر اساس این بند، به نظر می‌رسد که فلسفۀ سیاسی نه به فلسفۀ طبیعی، بلکه به فلسفۀ اخلاق وابسته است. در نگاه نخست، این واقعیت که اصول طبیعت انسان با تجربه شناخته می‌شوند، تفسیر نظام‌مند را تنزل می‌دهند، زیرا فلسفۀ طبیعی ظاهراً یک جزء ضروری از فلسفه‌های سیاسی و اخلاق هابز نیست. با این حال، پیروان تفسیر نظام‌مند می‌توانند ادعا کنند که هابز با تسامح سخن گفته است. برای مثال، من می‌توانم بگویم من به «تجربه می‌دانم» که ابرهای سیاه باران‌زا هستند. به‌ هر حال، شناخت درست از اینکه چرا این امر اتفاق می‌افتد به تحقیقات عمیق‌تر دربارۀ عالم طبیعی بستگی دارد. به بیانی دیگر، من واقعاً نمی‌دانم که ابرهای سیاه حامل باران هستند تا زمانی که تحقیقات علمی آن را اثبات کنند. شاید هابز نیز با چنین حالتی در حال سخن گفتن است.

فهرست مطالب کتاب

سخن مترجم
سخنی با خوانندگان
پیشگفتار: تفسیر و پژوهش
فصل اول: مقدمه‌ای بر هابز و مبانی تفسیر و پژوهش
1. خلاصه: زندگی و فلسفۀ هابز
زندگی و آثار توماس هابز
شاخه‌های فلسفۀ هابز
حرکت ماده
هابز و تاریخ فلسفه
ارتباط هابز با دورۀ معاصر
2. تفسیر: مبنای تفسیر فلسفی
تفسیر و اهداف آن
پرداختن به تضادها
3. پژوهش: مبنای پژوهش فلسفی
وضوح مفهومی
استدلال فلسفی
جمع‌بندی
فصل دوم: شناخت‌شناسی هابز
1. خلاصه: شناخت‌شناسی هابز
ارزش شناخت
منشأ شناخت: ادراک حسی
مسئلۀ غامض: مسئلۀ ادراک
تخیل
شناخت فلسفی و عقل
تجزیه و ترکیب
اثبات علمی
مسئلۀ غامض: مسئلۀ علم
صدق
هندسه و فیزیک
مسئلۀ غامض: مسئلۀ تجربه
تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی
2. تفسیر: نظریۀ صدق هابز چیست؟
نظریۀ صدق قراردادی
نظریۀ صدق انطباقی
بررسی بندهایی از متون هابز
3. پژوهش: ماهیت صدق چیست؟
نظریۀ صدق ‌انطباقی
نظریۀ صدق قراردادی
نظریۀ انسجام صدق
نظریۀ صدق عملگرایانه
جمع‌بندی
فصل سوم: متافیزیک هابز
1. خلاصه: متافیزیک هابز
ماده‌باوری مکانیکی
نام‌انگاری
مسئلۀ غامض: مسئلۀ همانندی‌ها
رفتار مکانیکی انسان
سازگارانگاری
ماهیت ذهن
2. تفسیر: آیا هابز پیرو خویشتن‌خواهی همانگویانه است یا خویشتن‌خواهی روانشناختی؟
خویشتن‌خواهی روانشناختی
خویشتن‌خواهی همانگویانه
بررسی بندهایی از متون هابز
3. پژوهش: ماهیت ذهن چیست؟
استدلال دکارت در خصوص دوگانه‌انگاری
پاسخ هابز به استدلال دکارت
ذهن: مادی یا غیرمادی
فصل چهارم: فلسفۀ اخلاق هابز
1. خلاصه: فلسفۀ اخلاقی هابز
نسبی‌گرایی اخلاقی
مسئلۀ غامض: مسئلۀ آزادی و مسئولیت اخلاقی
صیانت از خویش: معیار طبیعی اخلاق
وضع طبیعی: مقدمات
اخلاق و وضع طبیعی
اصطلاح‌شناسی اخلاقی و وضع طبیعی
قوانین طبیعی
مسئلۀ غامض: مسئلۀ عقل در وضعیت طبیعی
الزام
مسئلۀ ‌غامض: مسئلۀ آدم احمق
2. تفسیر: آیا قوانین طبیعی هابز احکام احتیاطی هستند یا الزامات اخلاقی؟
تفسیر احتیاطی قوانین طبیعی
تفسیر اخلاقی قوانین طبیعت
3. پژوهش: آیا قوانین اخلاقی در وضع طبیعی وجود دارند؟
وضع طبیعی لاک
نسبی‌گرایی اخلاقی و مطلق‌گرایی اخلاقی
جمع‌بندی
فصل پنجم: فلسفۀ سیاسی هابز
1. خلاصه: فلسفۀ سیاسی هابز
پیمان سیاسی
مسئلۀ غامض: مسئلۀ چشم‌پوشی از حقوق
پیمان‌های معتبر و غیرمعتبر
مسئلۀ غامض: مسئلۀ رهایی از وضع طبیعی
حقوق ویژۀ قدرت حاکمه
مطلق‌گرایی یا جنگ؟
مسئلۀ غامض: مسئلۀ اعطای حق
قوانین مدنی و مطلق‌گرایی سیاسی
مسئله غامض: مسئلۀ قوانین مدنی و قوانین طبیعی
برتری حکومت فردی
دولت اکتسابی
حقوق اتباع
2. تفسیر: آیا هابز تلویحاً یک حاکم محدودشده را می‌پذیرد؟
یک حکومت محدود؟
بررسی بندهایی از متون هابز
3. پژوهش: کدام اصول محدودکنندۀ آزادی موجه هستند؟
اصل ضرر
اصل تهاجم
اخلاق‌گرایی قانونی
پدرسالاری قانونی
آیا اصول محدودکنندۀ آزادی را همواره رعایت می‌کنید؟
جمع‌بندی
فصل ششم: فلسفۀ دین هابز
1. خلاصه: فلسفۀ دین هابز
ایمان و عقل
شناخت خدا و قوانین او از طریق عقل
مسئلۀ غامض: مسئلۀ سخن گفتن دربارۀ خدا
دین و خرافات
مسئلۀ غامض: مسئلۀ دین و خرافات
دین و سیاست
تفسیر هابز از متون مقدس
مسئلۀ غامض: مسئلۀ تفسیر کلام خدا
خدا و اخلاق
2. تفسیر: آیا خدا نقشی محوری در فلسفۀ هابز ایفا می‌کند؟
تفسیر دنیوی
تفسیر دینی
بررسی بندهایی از متون هابز
3. پژوهش: چرا خدا وجود شر را مجاز شمرده است؟
راه‌حل «ارادۀ آزاد»
راه‌حل «خیر مستلزم شر است»
راه‌حل «شر به خیر منجر می‌شود»
جمع‌بندی‌
فصل هفتم: جمع‌بندی
1. خلاصه: پیوندهای پرسش‌های تفسیری
نظریۀ صدق هابز و فلسفۀ او
خویشتن‌خواهی هابز و گفتار سیاسی
قوانین طبیعی هابز و نقش خدا
2. تفسیر: آیا شاخه‌های فلسفۀ هابز یک نظام واحد را تشکیل می‌دهند؟
تفسیر نظام‌مند
تفسیر غیرنظام‌مند
بررسی بندهایی از متون هابز
جمع‌بندی
کتابنامه