معرفی و دانلود کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه 1285

معرفی کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه 1285

بیش از دو هزار سال زمان لازم بود، تا ایران از گلوگاه شاهنشاهی مطلقه عبور کند. کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم، نوشته‌ی ونسا مارتین، نگاهی تحلیلی به تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در برهه‌ی انقلاب مشروطه است. برای رسیدن به چشم‌اندازی شفاف از اوضاع و احوال آن زمانه، به چهار قطب مهم تجاری و فرهنگی ایران یعنی تبریز، اصفهان، بوشهر و شیراز سر می‌زنیم و روند حاکمیت سیاسی و تغییر ساختار قدرت آن‌ها در عصر مشروطه را پیگیری می‌کنیم.

درباره‌ی کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم

ملی‌گرایی یا دین‌مداری؟ پیوند با شریعت یا گسست سیاست از دین؟ کدام‌یک راه‌حل نهایی برای عبور از زوال سیاسی و اقتصادی ایران دوران قاجار خواهد بود؟ ونسا مارتین (Vanessa Martin) در کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم (Iran Between Islamic Nationalism and Secularism) ضمن طرح این پرسش، سیر رخدادهای سیاسی در چهارگوشه‌ی ایران را به صورت موازی پیش می‌گیرد تا از میان آن، رشته دلایل و زمینه‌های رخداد انقلاب مشروطه را کشف کند.

حوادثی که در این کتاب به آن خواهیم پرداخت همگی بین سال‌های پایانی قرن نوزده و سال‌های آغازین قرن بیستم رخ داده‌اند. اما از آن جایی که می‌خواهیم چشم‌انداز بهتری از مسئله داشته باشیم لازم است قدری به عقب‌تر برگردیم و اوضاع ایران را در دوران سلطنت مطلقه‌ی قاجار رصد کنیم. کشوری که از آن صحبت می‌کنیم، در ظاهر زیر سلطه‌ی دربار، و در باطن زیر سلطه‌ی نیروهای روسیه و انگلستان است. در حالی که امتیاز بهره‌برداری از تمام منابع و صنایع ایران به انگلستان داده شده، شاه ایران برای رفتن به سفرهای فرهنگی از روسیه مبالغ هنگفتی وام قرض می‌کند.

جنبش مشروطه: لغزشی بر پیکر کاخ قاجار

اکنون به سال‌های حکومت مظفرالدین شاه نزدیک می‌شویم. رشوه و فساد، جاسوسی و خیانت، مالیات سنگین و نبود قانون، آجر‌به‌آجرِ کاخ شاه قاجار را بر هم سوار کرده است. صدای اعتراض دیوانیان عالی‌مقام بیش از همه شنیده می‌شود، خواسته‌ی همه یک‌چیز است: ایجاد اصلاحات و تعدیل قدرت شاه. اما هر یک از معترضین از خواسته‌ی خود هدف متفاوتی را دنبال می‌کند. یکی در پی مدرن‌سازی کشور و ایجاد نظام آموزشی و قانونگذاری جدید است، دیگری به دنبال گشایش دروازه‌های اقتصادی و گروهی دیگر در پی آزادی‌های سیاسی و ایجاد نهاد‌های انتخاباتی. از همین‌جا می‌توان تشخیص داد که آوای عدالت‌خواهی مشروطه چهره‌ای نیمه‌سکولار دارد، زیرا خواستگاه آن هرچه که باشد از غرب برمی‌خیزد.

مسئله‌ی اصلی کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم، درست در چنین نقطه‌ای شکل می‌گیرد. در حالی که گروهی از اصلاحگران به دنبال سکولاریسم و جدایی دین از سیاست هستند، عده‌ای دیگر به ریشه‌های میهن‌پرستانه و اسلام‌گرایانه‌ی خود متعهد‌ند و ساختار تغییرات جدید که بر پایه‌ی اندیشه‌های بیگانه بنا شده را نمی‌پذیرند. در این جاست که می‌فهمیم رشته‌ی دلایل و زمینه‌های ظهور مشروطیت لزوماً همسو و هم‌جهت یکدیگر نبوده‌اند. برعکس، در ادامه‌ی کتاب صوتی، شاهد جریانات سیاسی و عقیدتی مختلفی هستیم که در ظاهر متفاوت و حتی مخالف هم هستند اما در باطن، اثری مثبت و پیش‌رونده بر یکدیگر دارند.

مشروطیت در چهار سوق: تبریز، اصفهان، شیراز و بوشهر

ونسا مارتین، برای شرح بهتر موضوع، ابتدا تصویری کلی از چهار شهر تبریز، اصفهان، شیراز و بوشهر قبل مشروطه را مقابل چشم ما قرار می‌دهد. در بخش‌های بعدی شاهد روند تغییرات و اصلاحات حاصل از عصر مشروطه این شهرها هستیم. فراموش نکنیم که این چهار سوژه‌ی مطالعاتی هم از نظر بافت جمعیتی و عقیدتی با یکدیگر متفاوت‌اند، هم از نظر جایگاه سیاسی و جغرافیایی اختلافات آشکاری دارند. تبریز موقعیت بسیار نزدیک‌تری به روسیه و ممالک فرنگ دارد؛ بوشهر به عنوان شهری بندری یکی از قطب‌های مهم تجارت جنوب است؛ در شیراز اختلاف والی‌ها، شاهزادگان و عشایر بیش از نقاط دیگر رخ‌نمایی می‌کند و در اصفهان نیز علمای بزرگ مذهبی و ملی‌گرایان دین‌مدار نفوذ خاص و ویژه‌ی خود را دارند.

در نیمه‌ی دوم کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم خواهیم دید که این رشته جریانات سیاسی و عقیدتی در شهرهای مختلف چطور به هم پیوند می‌خورند تا یکی از بزرگ‌ترین جنبش‌های تاریخی ایران یعنی خلع پادشاهی مطلقه را رقم بزنند. برای تماشای این تحول تاریخی و کم‌سابقه پیشنهاد می‌کنیم با این کتاب صوتی همراه شوید.

این اثر با تلاش نشر صوتی آوانامه و همکاری انتشارات اختران به دست شما می‌رسد. ترجمه‌ی اثر کاری از غلامرضا علی بابایی است و گویندگی آن را فیروزه لطفی و تایماز رضوانی برعهده دارند.

کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم برای شما مناسب است اگر

• به مرور تاریخ سیاسی ایران به‌ویژه تاریخ عصر مشروطه علاقه‌مندید.
• می‌خواهید ریشه‌های مختلف جنبش مشروطیت در شهرهای ایران را با تعمق بیشتری مطالعه کنید.

در بخشی از کتاب صوتی ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه 1285 می‌شنویم

فصل سوم: تبریز، سیاست و اقتصاد شهری در شمال غرب ایران بخش اول

تبریز مرکز طبیعی و پایتخت ایالت ترک‌زبان آذربایجان که از لحاظ کشاورزی، ثروتمندترین استان کشور به شمار می‌رفت، مدتی طولانی محل برخورد راه‌های بازرگانی بود و در سراسر قرن نوزدهم پایتخت دوم ایران شمرده می‌شد. اگر حکومت مرکزی در تهران نبود، تبریز در عداد مهم‌ترین شهر ایران قرار داشت.

تا حدود اواخر قرن نوزدهم که تهران از تبریز پیشی گرفت، این شهر بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهر ایران بود و در گذشته سه بار پایتخت کشور بود که آخرین آن به دوران صفویه، یعنی بین سال‌های 1501 تا 1548میلادی، می‌رسد. این امر حاکی از اهمیت فوق‌العاده‌ی تبریز و غرور مدنی آن بود.

در تبریز بود که ولیعهد رحل اقامت افکنده، دیوان‌سالاری کامل لشکری و کشوری خود را داشت. ولی با وجود این ویژگی‌ها و فاصله‌ی زیاد بین تهران و تبریز، ارتباطات بین این دو شهر همیشه قوی بود. هماهنگی دائمی تبریز با پایتخت و ترصد شاه بر دربار ولیعهد، اطمینان خاطر می‌داد که تبریز قویاً در کنترل مرکز قرار دارد.

نفوذ خارجی در یک شهر مرزی

پیشروی روسیه در خاک ایران در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، از راه قفقاز بر تبریز به لحاظ موقعیتی که در نزدیکی آن کشور و به‌خصوص منطقه‌ی قفقاز و امپراتوری عثمانی داشت، اثر گذاشت. این شهر که فقط 130 کیلومتر با رودخانه مرزی ارس فاصله داشت، به پادگان‌های روسی که چندان از آن دور نبودند نزدیک بود و از این رو زیر فشار روسیه قرار داشت. در سراسر قرن نوزدهم وضع کمابیش به همین منوال بود.

در سال 1895 بود که یک شرکت جاده‌سازی با همکاری ایرانیان توسط یک شرکت روسی تأسیس شد تا دو جاده‌ی مهم بسازد: یکی از انزلی به قزوین و دیگری از تبریز به تهران. از این رو، امتیاز آن به بانک استقراضی روس که با پشتیبانی قوی دولت روسیه در سال 1891 تأسیس شده بود، واگذار شد. در سال 1902 متن قرارداد جدیدی با بانک با سرمایه‌ای معادل 9 میلیون روبل آماده شد و بانک توانست وام‌هایی با نرخ بهره‍ی کمتر و مناسب در اختیار دولت ایران قرار دهد. هدف روسیه، گسترش نفوذ خود در ایران بود.

گرچه به نظر می‌رسید که ساختن جاده در ایران به سود کشور خواهد بود. با این حال، منظور روسیه از ساختن این جاده‌ها و اثراتی که بر امنیت ایران داشت، موجب نگرانی شد. همچنین در اوایل قرن بیستم، روسیه بر سرعت خود در تملک اراضی در ایران افزود. بنا به گفته ویلهم لیتن، که از سال 1902 تا 1918 در ایران زندگی می‌کرد، بانک استقراضی روس مالک مطلق اراضی فراوانی در ایران شده بود.

به هر روی، تبریز با عنایت به ارتباطاتی که با روسیه و نیز با امپراتوری عثمانی داشت، به یک مرکز مهم تجاری و یک بازار بزرگ تبدیل شد که تجارت خود را از راه این سرزمین‌ها با اروپا، مدیترانه و هند رونق می‌بخشید.

فهرست مطالب کتاب صوتی