معرفی و دانلود کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی

معرفی کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی

هنر زاده‌ی تفکر انتزاعی، در ایران همواره با مفاهیم مرتبط به دین و موجودات فراطبیعی پیوند داشته است. کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی یک اثر پژوهشی به قلم مارک گریسون است که به بازنمایی این مفاهیم در نخستین مراحل هنر هخامنشی می‌پردازد. این کتاب، حاصل سال‌ها پژوهش تخصصی نویسنده در حوزه‌ی هنر و باستان‌شناسی است و تمرکز اصلی آن بر تحلیل مهرهای بایگانی تخت جمشید و بررسی ریشه‌های تصویری دینی در آثار هنری آن دوره است.

درباره‌ی کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی

مارک گریسون (Mark B. Garrison) در کتاب پژوهشی شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی (Visual Representation of the Divine and the Numinous in Early Achaemenid Iran)، با نگاهی تطبیقی و تحلیلی، نخست به بررسی پیش‌زمینه‌های تاریخی و فرهنگی هنر دینی در ایران پیشاهخامنشی پرداخته و محوطه‌هایی چون تپه حسن‌لو، مارلیک، شوش و انشان را به‌عنوان خواستگاه‌های اولیه‌‌ی نمادپردازی دینی معرفی می‌کند. سپس با ورود به دوره‌ی هخامنشی و به ویژه از زمان کوروش دوم تا داریوش اول، به تحلیل دقیق شمایل‌نگاری موجودات فراطبیعی در مهرها، نقوش برجسته، کتیبه‌ها و دیگر آثار هنری می‌پردازد.

هنر و اسطوره در مهرهای تخت جمشید؛ روایت تصویری از باورهای کهن

متون سلطنتی به زبان فارسی باستان، ایلامی و بابلی، گزارش‌های مورخان یونانی چون هرودوت و شواهد باستان‌شناختی به‌دست‌آمده از مناطق مختلف جنوب غرب ایران، از جمله منابع مهم کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی است. مارک گریسون با دقتی مثال‌زدنی، به بررسی نقش اهورامزدا، مفهوم دوگانگی حقیقت و دروغ و تأثیر احتمالی آموزه‌های زردشتی بر هنر رسمی هخامنشی پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه این مفاهیم در قالب نمادها و ترکیب‌های بصری و اسطوره‌ای در هنر آن دوره بازتاب یافته‌اند.

مهرهای باستانی یکی از مهم‌ترین منابع تصویری برای شناخت باورهای دینی و نمادهای اسطوره‌ای در آغاز شکل‌گیری هنر هخامنشی محسوب می‌شوند. مارک گریسون در کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی، تمرکز ویژه‌ای بر مهرهای به‌دست‌آمده از بایگانی‌های تخت جمشید، به‌ویژه بایگانی باروی این مجموعه دارد؛ چراکه این مهرها فقط ابزار اداری و تشریفاتی نبودند، بلکه نمادهای بصری پیچیده‌ای را در خود داشتند که از میان آن‌ها می‌توانیم به نقوش خدایان، موجودات فراطبیعی و عناصر قدرت و سلطنت اشاره کنیم.

کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی، نه تنها پژوهشی در حوزه‌ی تاریخ هنر است، بلکه تلاشی است برای فهم عمیق‌تر از پیوند میان دین، قدرت و تصویر در نخستین امپراتوری جهانی تاریخ. این اثر با ترجمه‌ی روان علی‌اصغر سلحشور، توسط انتشارات ققنوس چاپ و منتشر شده است.

کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی برای شما مناسب است اگر

• دانشجوی رشته‌های باستان‌شناسی، هنر، پژوهش هنر یا مرمت آثار باستانی هستید و منابع معتبر و گسترده را در این حوزه جستجو می‌کنید.
• به مطالعه‌ی تاریخ هنر ایران باستان علاقه‌مند هستید و می‌خواهید نقش مفاهیم دینی و اسطوره‌ای را در شکل‌گیری هنر آن دوره بهتر بشناسید.
• به دنبال منبعی پژوهشی و مستند برای نگارش مقاله، پایان‌نامه یا تحقیق دانشگاهی در زمینه‌ی تاریخ ایران باستان هستید.
• به دنبال شناخت ریشه‌های تصویری مفاهیم دینی در هنر ایران پیش از اسلام هستید و می‌خواهید سیر تحول آن‌ها را از دوره‌های ایلامی و مادی تا هخامنشی دنبال کنید.

در بخشی از کتاب شمایل نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در هنر ابتدایی هخامنشی می‌خوانیم

صحنه‌های مرتبط با نبردهای پهلوانی (چ) نسبت به دیگر انواع صحنه از نظر تعداد چشمگیرند. در صحنه‌های مرتبط با نبرد پهلوانی، نماد بالدار به طور کلی به جای این‌که به عنوان یک کل در مرکز صحنه باشد در «انتهای ترکیب تصویری» قرار دارد، هرچند چنین چیزی تمایز و ناهمگونی نسبتاً ذهنی است. خود نمادهای بالدار در صحنه‌هایی با مفاهیم نبرد پهلوانی در بیشتر موارد در صحنۀ مرتبط با خودشان جای می‌گیرند. گاهی نیز جنبه‌هایی از صحنه‌های «نیایشی و مذهبی» را یادآور می‌شوند. مثلاً، بر اثر مهرهای شمارۀ 774 (تصویر 29) و 1071 (تصویر 30), هر دو از باروی تخت‌جمشید، پیکرۀ درون حلقۀ بالدار را پیکره‌ای (پیکره‌هایی) اطلس‌وار نگه داشته است. همچنین، بر اثر مهر شمارۀ 514 (تصویر 39) از باروی تخت‌جمشید حلقه و قرص بالدار بر فراز گیاه مُسبکی قرار دارد. دشواری و ماهیت چندمعنایی یا چندظرفیتی صحنه‌هایی با مضامین نبردهای پهلوانی نباید این امکان را نفی کند که در برخی از زمینه‌ها، این صحنه‌ها به‌روشنی پیام‌های «مذهبی یا آیینی» را منتقل می‌کنند.

پیکرۀ درون حلقه یا قرص بالدار و خود حلقه یا قرص بالدار به‌ندرت بر انواع دیگر صحنه‌ها، یعنی صحنه با نقش کماندار (خ)، صحنه با نقش جانور (د), و صحنۀ شکار (ذ)پدیدار می‌شود. هیچ‌یک از این صحنه‌ها به‌روشنی و در ذات خود مذهبی نیستند، اما نقش کماندار بر اثر مهر شمارۀ 36 از خزانۀ تخت‌جمشید دارای موجودی ترکیبی است (از این رو شاید در ماهیت خود مضمونی اسطوره‌ای‌ مذهبی داشته باشد), و نیز نماد بالدار در صحنۀ مبارزۀ یک جانور بر اثر مهر شمارۀ 285 (تصویر 44) از باروی تخت‌جمشید بر فراز گیاه مُسبکی قرار دارد (مانند نمونه‌های بسیاری که در صحنه‌های نیایشی و مذهبی می‌بینیم).

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
1: پیشگفتار
1. 1. مسئلۀ پژوهش
1. 2. شاخص‌های جغرافیایی و زمانی
1. 3. مسئلۀ منابع نوشتاری
1. 3. 1. هرودوت
1. 3. 2. کیش زردشتی
2: پیش‌زمینۀ تاریخی: شمایل‌نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در ایران از حدود سال 1000 تا 559 ق.م
2. 1. حَسنلو
2. 2. مارلیک
2. 3. ایلام
2. 4. دیگر مجموعه‌ها
3: شمایل‌نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در ایران در فاصلۀ زمانی 559 تا 521 ق.م
3. 1. پاسارگاد
3. 2. مجموعه‌های مربوط به هنر مهرسازی شوش
3. 3. مجموعه‌های مربوط به هنر مهرسازی بابلی
3. 4. آرامگاه اَرجان
4: شمایل‌نگاری خدا و موجودات فراطبیعی در دوران فرمانروایی داریوش اول (حدود 522-486 ق.م)
4. 1. آشنایی با شواهد
4. 1. 1. یادمان پیروزی داریوش اول در بیستون
4. 1. 2. نقش‌برجستۀ تدفینی داریوش اول در نقش رستم
4. 1. 3. اثر مهرهای روی الواح گلی یافت‌شده از بایگانی بارو (509-493 ق.م) و خزانۀ تخت‌جمشید (492-458 ق.م)
4. 2. اهورامزدا و «دیگر خدایان» در بیستون، نقش رستم، شوش و تخت‌جمشید: شواهد نوشتاری
4. 2. 1. بیستون
4. 2. 2. نقش رستم
4. 2. 3. کتیبه‌های سلطنتی شوش و تخت‌جمشید
4. 2. 4. خدایان یاد‌شده در متون به‌دست‌آمده از بایگانی بارو
4. 3. پیکرۀ درون حلقه یا قرص بالدار از بیستون، نقش رستم و تخت‌جمشید
4. 3. 1. پیکرۀ درون حلقۀ بالدار از بیستون
4. 3. 2. پیکرۀ درون حلقۀ بالدار از نقش رستم
4. 3. 3. پیکرۀ درون حلقۀ بالدار و حلقه و قرص بالدار بر آرایه‌های معماری تخت‌جمشید
4. 3. 4. پیکرۀ درون حلقه یا قرص بالدار و قرص بالدار بر مهرهای یافت‌شده
4. 3. 5. پیکرۀ درون حلقه یا قرص بالدار، حلقه و قرص بالدار، و حلقه یا قرص بالدار
4. 4. شمایل‌نگاری‌های انسان‌ریختِ دیگر از خدا و موجودات فراطبیعی در تخت‌جمشید
4. 4. 1. پیکرۀ درون هالۀ ماه
4. 4. 2. پیکرۀ روی جانور یا موجود یا سکو, یا جانور (جانوران) و موجود (موجودات) پایه‌ای
4. 4. 3. پیکرۀ درون هلال ماه
4. 4. 4. هوروس کودک روی گیاه پاپیروس
4. 5. موجودات ترکیبی در تخت‌جمشید
4. 6. نقوش جانورریخت از خدا و موجودات فراطبیعی
4. 7. تصاویر غیرشمایلی [شمایل‌گریز] از خدا و موجودات فراطبیعی در بیستون، نقش رستم و تخت‌جمشید
4. 7. 1. نمادهای ماه و ستاره
4. 7. 2. بیلِ ماروی مردوک، قلم نَبو و دیگر اشیای آیینی در صحنۀ موسوم به پرستشِ بابلی نو
4. 7. 3. شمایل‌نگاری گیاه و درخت مسبک
4. 7. 4. آتش
4. 7. 5. دیگر نمادهای غیرشمایلی [شمایل‌گریز]
5: برآیند
پیوست
تصاویر (اولریخ زورکیندن کولبرگ و نگارنده)
کتاب‌شناسی