نظر عارف محبی برای کتاب فرگشت انسان

انسان، پیچیده ترین جانداری است که امروز بر روی زمین زندگی می کند. موجودی که از زوایای گوناگون، می توان جنبه های زیبا یا زشت سرشت بغرنجش را دید و آن را – همچون ابن سینا – اشرف مخلوقات یا – مانند پاسکال – کرم احمق زمین نامید. آدمی، موجودی چنان لایه لایه و چندسویه است که هر پژوهشگر تازه کاری به محض علاقمند شدن به آن، خود را با هوار انبوهی از داده های معتبر و به ظاهر بی ربط روبه رو می بیند. هزار توی دانش حجیم و پاره پاره ی ما از انسان آن قدر پر شاخه و بغرنج است که سردرگم شدن در آن، سرنوشت معمول ماجراجویانی است که بدان گام می نهند. انسان – مانند هر پدیده ی دیگری – می تواند، در سطوح مشاهداتی گوناگون، با مقیاس های درشت نمایی متفاوت و با ابزارهای تحلیلی مختلف مورد وارسی قرار گیرد. می توان با لحنی عملی از ساختار دستگاه های فیزیولوژیک بدن انسان سخن گفت، یا به ابعاد روان شناختی اش پرداخت و بر فرآیندهای ذهنی وی متمرکز شد. می توان در یک سر طیف دانش رسمی از نظریه های جامعه شناسانه و فلسفی گوناگونی سخن گفت که به ماهیت انسان می پردازند، یا آن که در انتهای دیگر این طیف تنها به ترکیبات شیمیایی و خواص فیزیکی بدن آدمی پرداخت. انسان موضوعی است که می توان در گستره ای وسیع درباره اش نظر داد و شواهد مربوط به آن را در شاخه هایی گوناگون از علم رسمی صورت بندی کرد. اشاره به این زمینه ی وسیع از باورها، پنداشته ها، حدس ها و دانسته ها در مورد انسان، آماج این کتاب نیست. در این نوشتار، سر آن ندارم که از تمام این شاخه های دانایی برای تصویر کردن طرحی از چهره ی انسان سود گیرم؛ چرا که گرد آوردن نظریه ها و مدل های یاد شده در یک متن انسان شناسانه، به شکلی که همه وزنی یکسان داشته باشند، نه