معرفی و دانلود کتاب شاهنشاهی اشکانی

معرفی کتاب شاهنشاهی اشکانی

سلسله‌ی سلوکیان هیچ‌گاه به‌عنوان پادشاهان ایران پذیرفته نشدند. آنان در اوج قدرت نیز فقط حاکم بخش‌هایی از خاک پهناور ایران بودند و در نهایت نیز با قیام ایرانیان سرنگون شدند. یوزف ولسکی در کتاب شاهنشاهی اشکانی علاوه‌بر شرح چگونگی به قدرت رسیدن سلسله‌ی اشکانی و شرح نبردها در دوره‌ی سلطنت چهارصد و چند ساله‌ی این امپراتوری، به ما نشان می‌دهد که باید برای آشنایی با تاریخ اشکانیان، به منابع بی‌طرف و منصف رجوع کنیم و از اعتماد به تاریخ‌نگاری یونانی‌گرا و رومی‌گرا، بپرهیزیم.

درباره‌ی کتاب شاهنشاهی اشکانی

تاریخ را فاتحان می‌نویسند و سرگذشت اشکانیان نیز به قلم یونانی‌تباران و ساسانیان روایت شده است. سلسله‌ی اشکانی که در قیاس با سایر خاندان‌های سلطنتی تاریخ ایران، طولانی‌ترین امپراتوری را تشکیل دادند، گویی پس از روی کار آمدن ساسانیان، به عالم فراموشی سپرده شده‌اند و رد و نشانی از خود باقی نگذاشته‌اند. یونانیان که دشمنان قسم‌خورده‌ی اشکانیان بودند، از یک طرف و ساسانیان که در پی بی‌رقیب و برتر نشان دادن خود بودند از سوی دیگر، آثار به‌جای مانده از این تمدن باستانی را از تن تاریخ زدودند. حاکمان ساسانی در نزاع‌های سیاسی، پادشاهان اشکانی را به سستی و ضعف متهم کردند. باوجوداینکه اکنون دیگر می‌دانیم اشکانیان جانشینان راستین هخامنشیان بوده‌اند و حفظ خاک کشور و استقلال ملی را بر همه چیز برتر می‌دانستند، باز هم آثار باستانی و مدرک معتبر چندانی از این دوره در دست نداریم و نمی‌توانیم از جزئیات حوادث تاریخی آن چهارصد و چند سال مطلع شویم. با این حال، یوزف ولسکی (Jozef Wolski) در کتاب شاهنشاهی اشکانی (L'empire Des Arsacides) می‌کوشد تا از موضع ایران‌دوستی و برخلاف آنچه یونانیان روایت کرده‌اند، ما را با تاریخ سرزمین‌مان آشنا کند.

اشکانیان، نگهبانان خاک ایران

جنگ‌های میان اشکانیان و رومیان، روی‌هم‌رفته نزدیک به 300 سال به درازا کشید. علی‌رغم اینکه رومیان کسانی بودند که نخست به امپراتوری اشکانی هجوم آوردند و در این خیال به سر می‌بردند که ابرقدرتی بی‌رقیب‌اند، نتوانستند اشکانیان را نابود و ایران را از آن خود کنند. مقاومت و وطن‌دوستی اشکانیان در برابر هجوم بی‌امان و دائمی دشمنان، موضوعی نبود که تاریخ‌نگاران یونانی و رومی بتوانند آن را از تاریخ پاک کنند. خاک ایران خود شاهد ایستادگی سردارانی همچون سورنا، گودرز و تیرداد است و نقشه‌ی ایران در عصر اشکانی توانمندی و قدرت این سلسله را به ما اثبات می‌کند. کتاب شاهنشاهی اشکانی تاریخچه‌ای نه‌چندان طویل درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری سلسله‌ی اشکانی، وقایع مهم و نبردهای این دوره‌ی چهارصد ساله و نحوه‌ی شکست و سقوط این سلسله را به ما ارائه می‌دهد. مهم‌ترین نکته‌ای که اثر یوزف ولسکی را از تاریخ‌نگاری‌هایی مانند پلوتارک متمایز می‌کند، فاصله گرفتن او از مواضع یونانی و نگاه منصفانه‌اش نسبت به ایران و اشکانیان است.

یوزف ولسکی کتاب خود را با شرح وقایعی که در دوره‌ی حمله‌ی اسکندر مقدونی به ایران رخ داد، آغاز می‌کند. شکست هخامنشیان از یونانیان باعث شد تا امپراتوری مقدونیه خاک ایران را تصاحب و سلسله‌ی سلوکی را بر مسند قدرت ایران بنشاند. این سلسله‌ی بیگانه که توان اداره‌ی ایران را نداشتند، با قیام «ارشک اول» سرنگون شدند و اشکانیان که قومی جنگاور و ایرانی بودند، به قدرت رسیدند. کتاب تاریخی شاهنشاهی اشکانی بر ما نمایان می‌کند که این قیام چگونه صورت گرفت و ارشک برای رسیدن به پیروزی، چطور توانست با نفوذ در دل حکومت سلوکیان و تشکیل سازمان‌های مبارزاتی، قدرت را به خاندانی ایرانی بازگرداند.

امپریالیسم رومیان و مقاومت اشکانیان

موضوع «امپریالیسم» و «استعمار» پدیده‌ای جدید و مصیبتی تازه از راه رسیده نیست. در دوره‌ی امپراتوری اشکانی، روم که یکی از ابرقدرت‌های جهان بود، می‌کوشید تا نفوذ همه‌جانبه‌ی خود را بر سایر ملت‌ها تعمیق بخشد و با توجه به ماهیت خود که «استعمارگر کلاسیک» بود، خاک سرزمین‌های گوناگون را تصرف کند. «ارمنستان» یکی از همین مناطقِ مورد مناقشه بین روم و ایران بود که به خاک ایران تعلق داشت. روم نیز برای تسخیر و تصرف این سرزمین، از هیچ اقدامی دریغ نمی‌کرد. علاوه‌بر ارمنستان، منطقه‌ی حران نیز جزو اهداف روم برای حمله به ایران بود؛ اما اشکانیان و مردم ایران در آن دوران نیز در برابر تهاجم و امپریالیسم بیگانگان ایستادگی کردند و به رومیان اجازه ندادند تا بخشی از خاک امپراتوری اشکانی را از آن خود کنند.

کتاب شاهنشاهی اشکانی لشکرکشی رومیان به ایران را به لشکرکشی اسکندر مقدونی تشبیه می‌کند، با این تفاوت که اسکندر، پیروز کارزار نبرد بود اما رومیان در برابر اشکانیان، چیزی جز شکست به‌دست نیاورند. یوزف ولسکی با شرح نبردهای صورت گرفته میان این دو امپراتوری، به ما نشان می‌دهد روابط دیپلماتیک و نظامی دو ابرقدرت روم و ایران، در قبال یکدیگر چگونه بوده است. او به خوانندگان خود توصیه می‌کند برای آشنا شدن با سلسله‌ی اشکانیان، نباید به منابع یونانی‌گرا و رومی‌گرا اعتماد کنند.

کتاب شاهنشاهی اشکانی با ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر در انتشارات ققنوس به‌چاپ رسیده است.

کتاب شاهنشاهی اشکانی برای شما مناسب است اگر

• به تاریخ‌نگاری «غربی»، یونانی و رومی اعتماد ندارید و می‌دانید که در آن سوی کره‌ی زمین، شاید کسی حقیقت تاریخ ایران را بازگو نمی‌کند.
• به تاریخ ایران باستان و دوره‌ی اشکانیان علاقه‌مندید.
• دوست دارید از دوره‌های گمشده و ناشناخته‌ی تاریخ ایران باخبر و با موضوعاتی آشنا شوید که در کمتر منبع تاریخی می‌توان آن را یافت.

در بخشی از کتاب شاهنشاهی اشکانی می‌خوانیم

چون آریان نزد مورخان مقام بلندى داشت، این طرح مورد تأیید علم تاریخ قرار گرفت. آن گاه با پذیرش این برداشت و این که یوستینوس و استرابون شورش دیودوتوس را قبل از تهاجم ارشک دانسته‌اند، تاریخ تأسیس فرمانروایى یونانیان باختر را در زمانى پیش‌تر یعنى سال 255 قرار دادند. بدین ترتیب کل فرایند سقوط سلطنت سلوکیان در ایران مى‌بایست در زمان سلطنت آنتیوخوس دوم تئوس رخ داده باشد. با این حال این نکته از نظر منتقدان دور نماند که از نظر یوستینوس [defectio Parthorum شورش پارت‌ها] در زمان سلطنت سلوکوس دوم کالینیکوس رخ داده بود. با تفسیر متن استرابون که رابطه‌اى میان فروپاشى دولت سلوکیان در ایران و جنگ میان شاهان سوریه و ماد مى‌دید، به نتیجه‌اى دست یافتند؛ از نظر یوستینوس این یک جنگ برادرکُشى میان سلوکوس دوم کالینیکوس و آنتیوخوس هى‌یراکس بود. در مورد این که استرابون سخن از ماد به میان آورده که ایالتى از دولت سلوکیان بوده. تردیدها شروع شد و یگانه راه‌حل این بود که آن را ماد آتروپاتن تلقى کنند. با وجود این کم‌ترین داده‌اى که بتواند این نزاع را توجیه کند، در منابع وجود ندارد؛ و افزون بر این ماد آتروپاتن دولتى بسیار کم‌اهمیت‌تر از آن بود که بتواند چنین جنگى راه بیندازد که پیامدهایى چنین مهم داشته باشد.

تفسیر این قطعه دشوارى‌هاى دیگرى نیز پیش آورد. از آغاز قرن هجدهم، پ. لونگرو. این عقیده را مطرح ساخت که یگانه درس درست dََdاست و در این صورت نظر یوستینوس درست است که از جنگ برادرکشى میان اعضاى سلسله سلوکیان یعنى سلوکوس دوم کالینیکوس و آنتیوخوس هى‌یراکس یاد مى‌کند. اما چون در این صورت ناچار بودند گاهشمارى مبتنى بر اثر آریان را رد کنند که با مقاومت مورخان روبرو مى‌شد، تصمیم گرفتند متن استرابون را تصحیح کنند.

فهرست مطالب کتاب

کوته‌نوشت‌ها
یادداشت مترجم
پیشگفتار
منابع
ایران پیش از اشکانیان
ایران در آستانه یورش پارنى‌ها
هجوم ارشک به ایران (مسئله گاهشمارى وقایع اوایل دولت پارت)
واقعیت تاریخى اشک
تبارشناسى و نام‌شناسى نخستین اشکانیان
دولت پارت در دوره اولین اشکانیان (171-238 ق. م)
تبدیل پادشاهى پارت‌ها به قدرتى شرقى (171 تا 87/88 ق. م)
تغییرات داخلى در دوره بناى امپراتورى. آغاز ایران‌گرایى (ایران‌گرایى جدید)
اشکانیان در مبارزه با امپریالیسم روم
تکاپوى شاهنشاهى اشکانى براى ارمنستان
شاهنشاهى اشکانى در وضع دفاعى (یورش‌هاى رومیان به پارتیان)
سقوط دودمان اشکانى (جایگاه آن در تاریخ ایران)
جدول گاهشمارى رویدادها
کتابنامه
نمایه (نام‌هاى مکان و جاها)